साहित्य सम्मेलनके हल्कोरा

मनबहादुर पन्ना
६ चैत्र २०७९, सोमबार
<strong>साहित्य सम्मेलनके हल्कोरा</strong>

साहित्य सम्मेलनके हल्कोरा
मनबहादुर पन्ना

सुर्खेतम हुइलक पँचवा थारु साहित्य सम्मेलनम वरिष्ठ साहित्यकार महेश बिक्रम शाह कल रलह कि “साहित्य लिख्नौटीम ना ओंर्वा रहठ ना ट अन्त । ओहमार आपन विचारह प्रस्तुत करक लाग शब्द खेलाइ परठ । भाषक माध्यमसे हम्र सरल लिरौसी भाषाम रसरस भाव छिट्कैटी गैलसे सुन्दर रचना बन पुगठ । लेखक ट शब्द खेलैना हो ।” हुइना फें हो, संसारके जत्राफें साहित्यके अध्ययन करी हरेक भाषाके आपन मेरिक रसगरपन मौलारपन रहठ । उ चिजह आम पाठकके आघ खौक्लसे सायदै मन परुइया कम रहठुँइही । साहित्य ट समाजके दर्पण हो । म्वाँर अनुभवम कविता, खिस्सा, उपन्यास, निबन्ध, नाटक चाहे जौन विधा ह्वाए । हरेक विधाके आपन खालके महत्व बटिस् । घैखरसे अध्ययन कर्ना हो कलसे नेपाली साहित्यके कालजयी साहित्यकार महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटा ५० वर्षक अल्पायु निधन हुइलिन् । उहाँ पचास वर्षक समयम करिब ५४ से ध्यार कृति सौप्ख यी धर्तीसे विदा होसेक्ल । उहाँ नेपाली भाषा साहित्यह जिउगर बनैल । असिन मेरिक विलक्षण प्रतिभा कम मनैनम रहठ । विश्व प्रशिद्ध नाटककार शेक्सपियर कल बाट कि “यी दुनिया एक रङ्गमञ्च हो ओ हम्र सब यकर पात्र हुइ । हमार अइना जैना हुइटी रहठ । एक व्यक्ति आपन जीवनम कै बार अभिनय (भूमिका) निभाइ परठ ।” वास्तवम यी बातम बहुत सत्यता मिलठ ।

२०७७ साल चैत २१ ओ २२ गते सुर्खेतम पँचवा राष्ट्रिय थारु साहित्य सम्मेलन हुइल रह । उ सम्मेलनके सम्पूणर् व्यवस्थापनके जिम्मेवारी बहन कर्ना अवसर मिलल रह । डा. कृष्णराज सर्वहारीके अध्यक्षताम थारु लेखक संघके गठन कैक २०७३ सालठेसे साहित्यिक म्यालाके रुपम सुरु हुइलक अभियान हाल राष्ट्रिय साहित्य सम्मेलनके नाउँसे चम्कल बा । यकर मूल नायक कृष्णराज सर्वहारी, सुशिल चौधरी जो हुइट कलसे फरक निपरी । असौं २०७८ सालम कञ्चनपुरके कृष्णपुर नगरपालिकाके वडा नम्बर ६ सिंहपुरम छठवा राष्ट्रिय थारु सम्मेलन सम्पन्न होस्याकल । यी सम्मेलन हरेक बरस थारु बस्ती रहल फरक फरक जिल्लाम हुइटी आइल बा । असिख हुइना सम्मेलनसे उठल समसामयिक मुद्दा, सवाल, विचारह समेट्ख हरेक बरस घोषणा पत्र जारी कैजाइट । ओह घोषणा पत्रअनुसार यी वरस कञ्चनपुरम सम्मेलन हुइना निश्चित हुइल रह । मानसिक रुपम चाहे जसिक फे कञ्चनपुरके सम्मेलनम जैना मनम बसेरा लेसेक्ल रह । सम्मेलनम परगा दबैना सोच बनासेक्लक कारण कमसे कम मै आपनसँग सुर्खेतसे दु चारठो संघरेनसे लैजैना कैक छलफल बैठक कर्नु तर कुइफें तयार नैहुइल ।

दिन, महिना बिट्ना कत्रा समय लागठ जे रसरस उ समय फें लच्क्या स्याकल रह । एक दु ठो जुममसे हुइल जुट्ह्यालाम सहभागी समेत जनैल रहुँ । मै प्राय दाजु कृष्णराज सर्वहारीसे नियमित सम्पर्कम रनहु । जुट्ह्यालाम कैह्या कर्ना कना समय निर्धारण कर पर्ना निश्चित समय नैटोक्गिल रह, टोकल मिति फागुनके १२, १३ ओ १४ गते के बात फें कञ्चनपुरके संघरेन कम समय हुइलक ओहर्से हुइ स्याकट ठनिक अगुन न छगुन असक लाग । पाछ ओह समयम जो सम्मेलन हुइना बात सामाजिक सञ्जाल फेसबुकम सूचना शेयर करल देख्गिल । ओठेसे झन कर्रा पर लागल रह । कौनोफें काम आर्थिक पाटोसे जोरजाइठ । थारु भाषम जर्नल प्रकाशन कर्ना कलक फलामके चिउरा चबैना सरह हो । आर्थिक सँगसँग गुडगर लेख रचना, गीतबाँसके अभाव रहठ । लौव पुस्ता यी विषयम गम्भीर हुइल निदेख पर्ठ कलसे पुरान पुस्ताम फें अङ्ग्रीम गन सेक्ना लेखक लोग हुइही । पारिश्रमिक देना अवस्था नाहोख फें हुइ स्याकट ओ हम्र आपन गीतबास, लोक कला संस्कृति, भाषाह महत्व निदेना प्रवृत्ति फें हुइ स्याकट या आपन भाषाम लिख्नौटी अभ्यास नाहोख फें हुइ स्याकट ।

छठ्वा राष्ट्रिय थारु साहित्य सम्मेलनम जाइ ब्याला सुर्खेतसे का पहुरा लैजैना कैख चिन्ता लाग । हरेक सम्मेलनम प्राय आपन आपन जिल्लासे प्रकाशन करल लौव लौव पोष्टा लैजाक पुस्तक प्रर्दशनी कर्ठ । पँचवा राष्ट्रिय थारु साहित्य सम्मेलन सम्वन्धी स्मारिका निकर्ना कार्य थारु लेखक संघके जिम्मा रह । मुले विविध कारणले समयम प्रकाशन कर निस्याकल । ओहमार सुर्खेतसे फें कमसे कम पँचवा राष्ट्रिय थारु साहित्य सम्मेलन बारे स्मारिका प्रकाशन कर्ना रहर जागल । यकर लाग पूर्व तयारी कर्टि रलही । छठवा राष्ट्रिय थारु साहित्य सम्मेलनम कुछ कुछ पहुरा लेक जैना लक्ष्य बनैल रही । पँचवा सम्मेलनके सिखाइले हमहन सुर्खेतसे फें थारु भाषा, साहित्य, कला, संस्कृति, इतिहासबारे खोजमूलक जर्नल निकर्ना ऊर्जा देल रह । अन्ततः लखागिन थारु उत्थान मञ्च, सुर्खेतसे प्रकाशनके अन्तिम तयारीम रहल ब्यालाम थारु लेखक संघ स्मारिका प्रकाशन कर निसेक्लक बात दाजु सर्वहारी कल । सुर्खेतसे जो जर्नल प्रकाशन हुइटा ओहम सम्मेलनसम्वन्धी संकलन हुइल लेख रचना पठादेबु छाप दी भाइ कल । मै नाइ कह निसेक्नु । उहाँक सरसल्लाहम जर्नल प्रकाशन कर्ली ।

हमार थारुनके पुरान चलन अनुसार पहुनी खाइ जाइ लग्बो ट कुछ ना कुछ पहुरा लेक जैठ । कञ्चनपुर पहुनी खाए जैना पक्कापक्की होसेक्ल रह । कहु जाइ लग्बो संगसाथ रठ ट डगर कट्लक पत्ता निमिलट । ओहमार कञ्चनपुर जाइक लाग संगसाथ खोजलम कोइ साथ नैमिल्क कारण मन भोहर हुइल रह । अन्तम गायक नट्या राजु चौधरी तयार रलह पाछ नैजैना जानकारी करैल । अन्तिम दिनम नयाँगाउँक कल बहादुर थारु जैना सुन्नु त अजरार मन हुइल । अक्कहले गैलसे भेड्डीम जैना मनसाय बनैल रहु । सर्वहारी भेड्डीम किताब बोक्ना ठनिक अप्ठ्यारो हुइ भाइ बसम आइ कना सल्लाह देल । ओह अनुसार नयाँगाउँ राउट कल बहादुर थारुसे नम्गर्ली कञ्चनपुर । यात्रा कर्ना ढेर मनैनके आफन आफन किसिमके समस्या रहठ । बसके यात्राम कर्रसे भेंरि मर्ना बानले यी जिउ जैह्याफे यात्रा कटि कि आङ छरछराइठ । फागुन ११ गते बिहान्नी बसम जैना रह । उ दिनिक रातभर निंद नैपरल । ठर्‍वा मेह्रोक झगरा पैरक आगी कहसक बुह्र्यासे साँही जुन ठाकठुक पर्लक कारण बोलीबचन बन्द होराखल रह । रात्तिए उठ्ख एक ख्याप किताब बसपार्क पुगैनु । यहर गोसिन्या तातुल चिया पका राख्लही । रोटिकसँग चियाके पिना आग्रह कर्टि मुस्की मर्ली ट यात्रा फें मजा हुइ कनासक लागल ।

सुर्खेतसे महेन्द्रनगरम नम्गरल बस घुम्ती रोडम टाउको घुमाएसक लागल । बिच डग्रम भेंरि मर्नु । छटपटाउन लाग टह । जब कोहलपुर पुग्ली ट ओठेसे स्वाझ डगर आइल काहु यात्रा ठनिक सहज असक लागल । बस आफन रफ्टारम डौरटी रह । तराईके फट्वाम आजरपाँजर काइल काइल रबि गहुँ, मस्री, लाहिक दृश्यले हमहन एक मेरिक आनन्द देटी रह । बर्दियक उर्बर माटिम लहराइल रबि बालीसँग चलल सिरसिर बतासले यात्रा फें सिट्टर बन्टी रह । बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्जके क्षेत्र गन्झर बन्वाँले हमहन मोहित करैल रह । हमार असक विभिन्न ठाउँसे संघरेन आफन आफन ठाउँसे मूल गन्तव्य कञ्चनपुरके कृष्णपुर नगरपालिकाके सिंहपुरम जैटी रलक खबर मिल्टी रह । सर्वहारी काहाँ पुग्ली कैक फोन कर्ल भर्खर कैलालीके चौमाला पुग्ल रलही ओठेसे गुलरिया पुग्ना १ घण्टा लग्ना रह तर अत्तरियाठे ढेर बेरसम बस रोक्लक कारण कृष्णराज सर्वहारी दाजु हुक्र सिंहपुरके सामुदायिक वनके भवन सभाहलम पुग्सेक्ल रलह हमहन अटो रिजब कैक अइना बटोइल । करिब ५ बजे ओहर कञ्चनपुरके गुलरिया चोकठे उत्रली । जहाँ छठवा राष्ट्रिय थारु साहित्य सम्मेलनके ब्यार्नर टाङ्गल जो रह । काठमाडौँसे सर्वहारी डाजु ओ बुडु प्रकृति चौधरी हमहन करिब एक घण्टा अस्या लग्ल काहु तर हमार गाडी ढिल कर्लक कारण मिच्छावन लाग्ख हुइ दुनुजे नेङ्लक खबर मिलल । बर्दियासे इटिसी इटिसी दिर्ग चौधरी ओ दाजु सुशिल चौधरी भेड्डीक यात्राम अइटी बाट कना खबर रह मोरङसे राम सागर चौधरी, कैलालीसे सिताराम चौधरी ओ जित ट्रासन गोचा हुक्र अइना तम तयारीम बाट कना सुचना रह कलसे छविलाल कोपिलाके टोली दाङसे बिहन्नी अइना सुनमिलल ।

जब कार्यक्रम हुइना मूल स्थलम पुग्ली ट फरछ्वार लागल । एघचिक सिट्राख सेक्ली त कृष्णपुर नगरपालिकाके ६ नम्बर वडाके वडाअध्यक्ष नत्थुराम थारु सामुदायिक वन समितिके बनाइल पिकनिक स्थल, पोखरी, बोरिङसे निकारल पानी ओ फुटबल ग्राउण्ड अवलोकन करैल । साही जुन साफी चौधरी बाबुक घर बेरि बनल खबर आइल । साफी बाबुक भ्वाजक टिपुन्नी खाए सिंहपुर्‍वा गाउँ ओहर लग्ली । तबसम कैलालीक संघरेन फे पुग्सेक्ल रलह । कैलालीक गोचा सागर कुश्मी, संगम चौधरी लगायत कैलालीक आउर संघरेन साफी बाबुक घर पैलेहे पुग रख्लह । हम्र आयोजक टिमके संयोजक जोगराज चौधरी, नत्थुराम थारु, कृष्णराज सर्वहारी ओ म्वाँर जोह्र्या कल बहादुर थारु बाबुक आतिथ्यताम सुरिक सुकुटिकसँग सट्कोइली बन्दक हल्ला फें चलटह ओहमार रातारात बाँकेसे शेखर दहित करिब ९ बजे ओहर आपुग्ल ।

दोसर दिन कार्यक्रमके सेडुल बहुट टाइट रह । सम्मेलनम समकालीन साहित्य, कला तथा संस्कृतिबारे बहस, लेखक तथा स्रस्टाहुकहन ओ सरोकारवालाबिच बृहत अन्तरक्रिया तथा छलफल हुइल रह । प्यानलिष्टम थारु सौन्दर्यशास्त्रके खोजी कना विषयम बर्दियक दाजु सुशिल चौधरी ओ कञ्चनपुरिक जोगराज चौधरीक बहसम मोडरेटर सोम डेमनडौरा जो रलह । विषयवस्तु महा गहिरसे उठल रह तर समयक पावन्दीले जुन आइपर्ना चिज हो उ पूरापुर आइ निस्याकल कनासक लागठ । सुदुरपश्चिममे थारु राजनीतिक अवस्था, थारु साहित्यिक गतिविधि, थारु साहित्यम लेखनके डगर, साहित्यम महिला आवाज, थारु भाषक पुस्तक प्रकाशनम हुइलक साँसट, खै थारु जोधा ओइनके खोजी, सामाजिक सञ्जालम थारु साहित्य लगायतके विषयम सम्मेलनम छलफल हुइल रह । सम्मेलनम थारु पहिचानके सवाल, थारु भाषाके कविता, मुक्तक वाचन समेत कैगिल रह ।

खास कैक यी सम्मेलनके सबसे आकर्षणके बिन्दु थारु मोडल ओ लेखिका शिवानी सिंह थारु ओ मदन पुरस्कार विजेता ऐना कथा सङ्ग्रहके स्रष्टा रामलाल जोशी रलह । उहाँ हुकहनक बहसले एक मेरके ऊर्जा प्रदान कर्ल रह । वास्तव साहित्य कना चिज ज्या भोगजाइट, देख्जाइट, अनुभव कैजाइट ओह बातह भाषाम जो व्यक्त कैजिना हो । जुन शैलीम भर परठ । ऊ चिजह मन परैना निपरैना पाठकनके जिम्मा रठिन् । जीवन भोगाइके विषयवस्तुह कसिक आख्यानम ज्वार परठ कना बात एक मेरिक लिख्टी रलक मनैन लिरौसी बनाइ सक लागठ ।

हरेक कार्यक्रमके उद्देश्यसे जोरगिल रहठ । उ उद्देश्य कत्रा पूरा हुइल निहुइल घनिभूत रुपम समीक्षा कर्ना ओ भावी अइना कार्यक्रमह फलदायी बनाइ निसेक्लसे सम्मेलनके सार्थकता घट्टी जाइ सेकी । ओह मार सम्मेलनसे कुछ ऊर्जा लेक अइना चाहि ओ आगामी सम्मेलनम कुछ कुछ प्रकाशित पहुरा लेक गैलसे साहित्यिक फुलरिया बहर्टि पौह्रटि जइने रह ।
सुर्खेत

<strong>साहित्य सम्मेलनके हल्कोरा</strong>

मनबहादुर पन्ना