कथा

सिकरिउवा

हमार बाबक शिकार खेल्ना खोब सौक रहिस । भरुवा बन्ढुक कन्ढम बोकले डिन–राट बनुवाँ–बनुवाँ घुम्ना ओ बनैयाँ जनावर मर्ना हम्रे ओ हमार गाउँ टोलहे मास–भाट खवैना हुँकहार डोसर सौक कलेसे कौनो फरक नि परी । घरक काम टे ओसही फें चल्टी रहिंट । कमैया बर्डेवा ओ मजुरहासंगे हमार सक्कु पलिवार खट्टी रही । बुटवलसे २० किमि पच्छिउँ ओ लुम्बिनीसे फेन २० किमि उट्टर चुरे पहरुवक आसपासमे हमार छुटी थारु गाउँ हो बकुलगाढ । बकुलगाढ कटिकि नाताबाँता फें हुरुक्क हुइटी रठिन उहाँ गइलेसे टे मछ्री–मास ओ डारु टे अवश्य खाइ मिली कना । केट्ने मनै टे यिहे बाटके मढ्य लजर कैख यी गाउँम चेलीबेटी डिह मिलट टे मजा हुइट कना मनसाय लैके अइना फें डेख परटहे । जग्गा जमिन प्रसस्ट हुइक फें हम्रे कमैयाँ ओ मजुरहासंगे हरहमेसा कामेम जोटैटी रही । नगड पैसक धान ओ लाही बेच्ना बाहेक कौनो डोसर आयस्रोत नि रहे । हमार बाबा हल्का ठूल्हठाल्ह ओ गहुँगोहर करिब बीस बिगहा जोटुइया गरढुरिया समेट हुइलक छुट्टे पहिचान फें रहिस । पुलिस आउर सरकारी कर्मचारीहुक्र जिम्दारसाब कटी इज्जट करिँट ओ हुइसेकलसम भाट हमारे घरे खैना प्रयास फें हुइटी रह । गानाबजानामे फें बाबा सौकिन रहिंट । बेसी गफ लगैना ओ हँसैना स्वाभाव नि रहे । साँझमे मन्द्रा वा ढोलकी बजाक घन्टौँटक गीत वा भजन गैना हुँकहार डिनचर्या रहे । कौनो नाच वा गायन समूहमे बाजा बजाय पैलसे एकलाग खुशी हुइना बानी रहिस । भिखारी साधु फकिर जसिन आगन्टुकहुक्र कब्बो कमी हुइना नि रहे हमार घरमे । शिकारी खेमक मनैहुक्र टे हमार लाग सर्वप्रिय चिज रहिँट ।

बनहाँ खेटुवक कोनाकोझिम अँट्वाँ बनाके हप्टौँसम अकेली सुट्टी रहे शिकारक लाग । हरना, बँनेल, चिटुवा, खरहा, साही, मंजोर, बनमुगीर्, ढनेस, ढोटा, ढुकुर, सुग्गा जसिन पशुपंक्षी कट्रा मारिन हमार ठें कौनोै हिसाब निहो । हम्रे इह किल कहे सेक्ठी कि बाबा हम्रिहिन मछ्री–मास खवाक बरुवार कैलेरहे । २०२५ ताका घनाघोर बनुवँम यी बस्टी पर्टी रह । २०२२ साल ओरसे यी क्षेत्रम सुकुम्बासी कना रुचैना पर्बटिया मूलक मनैहुक्रनके बिगबिगी शुरु हुइल । पशुपंक्षी लगायट काठीपाटा सङ्हे बस्टी हाँजरपाँजरसे जंगली जमिन समेट साँकिर हुइटी रहे । पुरान स्ठानिय बासिन्डाहुक्रम असहनीय पीडा ओ छटपटाहट व्याप्ट रहिस ओहर बन कर्मचारी हुक्रे एक प्रकारके कौटुहलटा देखापरट रहे । बनुवँक सुखसे डिन गुजारल बुढपुरनियन बन अटिक्रमणके घनीभूत चहल–पहलसे स्तब्ध रलिन । यिहे रीटिलसे डिन महिना ओ साल बिट्टी रहे ।

अगहनक महिना रहे । गाउँक पुरुब ओरके खेटुवँम हम्र बारह–पनरहजनक जमाटम ढान काटके ढलैटी रही । एइनमध्ये एकजने मजुरहा रहे—शिकारीबुढुवा ओइनहे हमार स्ठानिय बोलीचालीम कना रहे—सिकरिउवा । गहुँगोहर–गँठगर–पेट ननिकरलहा–हल्का बाँठा–फुर्टवाह–हँसोइया–कम्मरटरे मार्किनके कछाड बारहोमास घल्ना–पर्बटिया भङरा कना खाडि कपडक घलेक पिठिक पाछे बारहोमास बँढ्ले–अक्सर पौलिम चप्पल नै घल्ना–घलेक भिट्टर छुटी माखुर पिना चिलम, माखुर, केरक रुखवमसे निकारल सुखाइल झोला, एकचो घोट्टइल पठरा, लोहेक छुटी टुकरा, छुटी पखुवा, बारूद, गोली, छर्रा, फाटल कुछ कपरक टुकरा–आङेम हाप कमीच चहे बन्डी, मुरिपरे दर्जिक हाँठे सियल बनाइल कैसो–जैसो अड्ना खालके फुलबुट्ट ना हुइल साडा उज्जर चहे फुसर नेपाली टोपी खासे सरसफाइ नैहुलहा–दाँत पियर–कन्ढापरे भरुवा कन्ढुक–नाम बलबहादुर मगर–उमेर अन्डाजी ७० बरस–हमार बाबासे लहुरा । यइन सुरुम सैनामैनक खप्परखोला, गुरवलिया, लखनौटिया हुइटी जग्गा फडानी कर्टी बेच्टी फेन लावा फडानी कर्टी घर–खेट बनैटी हाल सुकुम्बासीटोल कोत्रहवा–मैनहियम बैठल रहे । सिकार खेल्टे–खेल्टे भेटघाट हुइल ओ पाछे मनचिट्ट ओ बेवहार मिल्टि गैलकओरसे अउरो मीटनअस हुइल रहे । सिकरिउवा । सिकरिउवा मोर बाबक किल नैकि हम्रे सक्कुजनक लाग फें एक कर्मठ इमान्दार मनैयाँ हुइसेकल रहे । एकडफे सिकारी बुढुवा हमार बाबाडाइन्ह झोरीझम्मरी बोकके पाल्पक रिडी मेला फें घुमा सेकल रहे ।

धान कटाइक ठकाइ मारक लाग हमे्र अक्के घचि सुहटाइटही । उहे ब्यालम पँजरेक डगरम एकचो करिया–डोङिल–पोक्ठाइल मुहेक–नम्मा गोडेक–चारखाना लुङ्ङी ओ हाप बहुलक बन्डी घालल–कन्ढापरे नम्मा बाँसक लाठी बोक्ले–टरेमुह हेर्टी लमडेङ्ङ–लमडेङ्ङ नेङ्टी एकचो अढबु¥ह मनैयाँ पुरुबओर जाइटहे । उहिह डेख्टिक सिकरिउवा हमहनसे पुछपरल—“यो कहाँको को मान्छे हो ?”

“रोजन मुसलमान हो, हाम्रै गाउँको हो” केउजने जवाब डेलिन । रोजन पहिले एकजने गरीब पलिवारके मनैयाँ हुइठा । उमेरम हमार बाबासे कुछ छोट ओ सिकारीसे जेठ डेखपर्टी रहिस । लुम्बिनी एकलासे उ सक्कु पलिवारसंंहे मज्डुरी करकलाग हमार घरे अइटी रहे । पाछे बाबा रोजनके स्वाभाव मन पराके हुइ तीन बिगहा अप्ने जग्गा डैके असामी अर्थात मोही जैसे कैक बसैले रहे । खेटीपाटिक बावजुड रोजन चाचा बनपाले कृष्णबहादुर केसीसे सुरु कैके सात–आठ जने बन्जाचसमक निरन्टर झोरा बोकुइया बन्के काम कैसेकलरह । टलबक नामम यइनके कौनो टोकुवा रकमके बेवस्ठा निहो आसपासके बस्टीओरसे सिढा–टरकारी ओ काठ जर्ना बोकुइयन प्रत्येकजनके लर्हिया पिच्छे कुछ रकम उठ्टी रहे । ओट्ना हुइलसे नमस्टे कैना ओ हालचाल पुछना मनैनके कौनो कमी नैहो । झारफुकमे फें रोजन सिपार रहे । हाली खुसी हुइना ओ कौनहु फें समो रिसैना यिनकार सडाबहार बान डुनियनहे पटा रहे । मने अचम्मक बाट सिकरिउवा यी प्राणीसंहे पहिलाबेर भरक्चोट्टे भेट हुइलक हो अन्जानमे ।

“यसले के काम गर्छ र हँ ?” सिकरिउवा पुछल ।
“बन्जाँचहरुको चपरासी हो यो पियन” केउ जवाब डेहल ।
“धत्तेरिका !” सिकरिउवा हैरान मानल ।
“किन के भएछ र ?” केउजने पुछ्ल ।
“लफडा भयो ।” सिकरिउवा लिल्हार सिकोर्टे कहल ।
“कस्तो लफडा ?” केउ पुछल ।

टब उ मनैसंहे कुछ डिन आघ हुइल एकचो जम्काभेट यी मेरसे हुइलक व्यक्ट कैल—“गएको दसैँ ताकाको कुरा हो, म बन्दुक र बन्चरो संगसंगै बोकी बनतिर गएको थिएँ, शिकार त खासै पाइएन, एउटो सानो खरायोसम्म फेला पारियो । घर फर्किने बेलामा बेलवा गाउँको खोल्सोमा एउटा कोरा चिर्न मिल्ने जस्तो सिमलको रूख ढाल्छु भनेर तम्सिएँ । खरायोलाई चारखुट्टा जोल्ट्याएँ अनि बन्दुकमा अड्याएर अर्को बुटामा ठड्याएँ । अनि एकतमास ‘टङ्–टङ्–टङ्’ गरी रूख ढलाउन थालेँ । यही ‘टङ्–टङ्–टङ्’ को आवाज पछ्याउँदै, चाल मार्दै यो मान्छे मभन्दा लगभग बीस हातको दूरीमा आइपुग्यो । र पुलुक्क मेरो अनुहार हे¥यो अनि कड्केर भन्यो—”

“ए ! का काटल ?” मैले भने—
“सिमल काटल ।” उसले भन्यो—
“काहेक सिमल काटल ?” मैले सहज भावमा भने—
“पहाडसे आइल, लडिके पीडके पानीमे रुझल, घर बनाइल, सिमल काटल ।” यो सुन्नासाथ उ झन आगो हुँदै भन्यो—
“यी सेमरा तोरे दादक लगावा होय, आयकय धमाधम काटे लागे ?” मैले भने—
“यी सरखारका हाय तो, सरखार हमारा दादाके बराबर तो हाय ।” उ झन रिसायो र प्रश्न ग¥यो—
“हम्मय जानस हम के होइ ?” म तुरुन्त उत्तर दिएँ—
“अँ !” उ झक्र्यो—
“के होइ हम ?” मैले भने—

“मनाइ टो है, हम पी मनाइ है, टुम पी मनाइ है, जंगलका जनवार टो कोही नहाइ है ।” उ आगो भयो—
“अरे बेवकूफ हम मनई अव जानवरमे फरक नाई बतावेक कहिथै, देख, हम होई यह जंगलकय शेर, समझे ?” मैले पनि सहज भावमा भने—
“आप यी जंगलका शेर है टो हम यी जंगलका शिकारी है ।” उ झन रिसायो—
“शिकारी होसु टे का करबे ?” उ रनथनिँदै पिटुँला जस्तो गरी मेरो नजिकै आयो, मैले भने—
“हम शिकारी है तो शेरको मारी, हरिनको मारी, बाघको मारी, खरायोको मारी । ” उ अभैm बुझाउन खोज्यो—
“अरे पाजी, टैँ हम्मै नाई चीन्हसु, हम होई यी जंगलके फरेस्टगाट, बन्जाँच होई । ” मैले सहज हुँदै सोधेँ—

“आप बन्जाँच होइ टो कैसे करी ?” उसले भन्यो—
“पकरी, जे सेमर काटी, ओका हम पकरी ।” म नम्र हुँदै सोधेँ—
“हम आपको पक्रे देई टब टो आप पक्री, हम पक्रे नहाइ डेई टो आप कैसे पक्री, का पक्री ?” उ आपूmलाई बेकुफ बनाएको जस्तो ठानेर होला, लौरो ताकेर एक्कासी मतिर झम्ट्यो—
“टैँ पकरे नाई डेई टबौ हम पकरी, …सारे लहिते, टैँ हम्मै पढाए चलाहसु ।” उभिडन्त गर्न तम्स्यो । म धन्न बन्चरो नचाएँ र उसको लौरो काटियो । अनि म बन्दुकतिर दगुरेँ, उसको लुङ्गी पनि च्यातियो । म बन्दुक सोझ्याउँदै भने— “शिकारीको शेरने कभी पक्रा हाय ? आब शेरको शिकारी पक्री !” यति सुन्नसाथ यो काले पत्तातोड भागेछ । मलाई त पछि आपैm लाज लाग्यो, बिचरा बुढो मान्छे ।’

यी कठा सुन्के हमे्र पेट मिच–मिचके खोब हँस्ली । नेपाली–अवधी ओ हिन्दी भाषाक रिमिक्स हुइलक संवाद बरा रोचक लागल । यद्यपि रोजन यी बोली सुने नैपैलिन मने उ खुड कठक पात्र हुइलकओरसे सुनेक का झे आवश्यक ? उहिन मुहेसे फें उहे घटना हुइना डिने गनन–मनन हल्ला टे नि सुनल फें नै हुइठी । केउ लाठी काटके फेका डेहल ओ लराइम लुङ्ङि ओ थिठा गैल आडि आडि कटी रलिन । सप्रमाण उइन गाउँम आके चिठाइल लुङ्ङि ओ फें डैडेले रहिन । मुले अइसिन घटना टे अक्सर घट्टि रहठ कटि खासे चर्चा निपैले रहिस । ‘घनाघोर अतिक्रमण हुइटी समोम आघक जसिन यी मेरसे अकेली जाके अटिक्रमणकारी संहे डाँटफटकारके मुठभेड कैना मजा नि हुइठो बलुक चुप्पेसे बनचौकिम आके सक्कु स्टाफ मिलके आवश्यक कारवाइ कैना मजा हुइठ’ कटि गाउँघरके सक्कुजने सल्लाह डेले रहिन । ढन्ने धुसुवक कान्छा साहुवक घर लग्घ हुइलकओरसे शरणमे आके जान टक जोगाइलके बेठा–कठा हल्काफुल्का रूपमे सुनैले रहिन रोजन चाचा । मुले उ रिमिक्स संवाड टे गर्भवेम रहिस । डुई महिनापाछ सिकरिउवासे आझ बल्ले सुनाके पर्डाफास हुइल । यी कहानी हमार बाबाहे टे हँस्ना ना रोइना बना रखले रहिस ।

थारुजनकवि बमबहादुर थारु
कन्चन १ बकुलगाढ, रुपन्देही