कथा

खिढा

मोर बच्पन कुछ खास नैगुज्रल । जन्गर घर लेहराभर लर्का । मिठमाठ खैना चिज्क फें सिहनि । मास खाइक लाग ट, हरढौहा, गुरिया, माघक अस्या लागक पर्ना । किसन्वाँ बरापु पाँच छे लम्मर सुरिक मोटैल मोटैल सिकार छानछान लिँहट ।

बरस डिनके लकलकाइल, डाइक बठा फें निपट लिउँ । डोसर बिहान छेर्ना कर्रा । डाइ पैँरक जोँजाले गुँह बगाइ ओ नस्से बरबराइ, “आगस डेखलहस घिच्चि ओ राटभर छेरि…।”
राट्टिह जब्डहान जामक बोक्ला छुटाइ जाइ । बाकिस्बाकिस् बोक्लक रस डाँट उप्काउप्का पिवाइ ।

एक्चो हमार गोट्रान टेल्हा रोटि पकाइटहँै । रानपरोस सोँढौर महके । मै फें का कम, नकवइटि पुग्डेनु लासालाग । गोट्रान घरक सारा लर्का हाँठ्ठ हाँठ ल्यापल्याप टेल्हा रोटि खाँइट । ठुलीह सोग लाग्क हुइसाइड महिन खँराइल रोटि डेहल रहि । टट्ल रोटि ठेँस लेनु । सारा जिभ पाकगैल टब्बु हौस नैपुगल रह । घर आक डाइसे टेल्हा रोटिक लाग चुँइचुँइ कर्नु । डाइ एक्को चिल्चिघार नैकर्लि । साइड जन्गर घरक भन्सा बाँटल आर्से हुइ ।

मोर पाला, चुम्काक कन्टो¥यक घ्याँचासम पुगाक करु टेल पिडेनु । फेर छेराइ सुरु करल । सारा अंगना टरारा लागल गुँहक । डाइ सिरोटट सिरोटट मिच्छा गइल रहि, टब जाक करु टेल पिअल बाट बटैनु ।
ओठ्से घरक मनै मोर नाउँ फर्का डेल । किउ बम्मर्वा, किउ भंगभुट्वा, किउ हेग्ना । मोर ढेर नाउँ फर्का डेल ।
एक साह, गढेल्वा एक गड्हिक लाड बहान्ख माटिक भाँरा बेच आइल रह । माटिक गोल्रा । बराबरा भंकरी, गंग्री, सुमेली, करुवा, हरकुल्या, ठेल्या, गुम्रा, गोल्रा । सब मेरिक भाँरा लड्ल रह । छोटीछोटी लर्कन सुफ्लैना माटिक लहर््या, हुक्का, बुक्रिभारा खेल्ना सब माटिक भाँरा रहिस् ।

मजासे पाकल भाँरा छन्नाम लागल रहि डाइ । मोर आपन सुर ओह माटिक लहर््यम रह । डाइसे रोरो खोब लेमंग्नु । मोर बाटक सुन्वाइ नैहुइल । गढेल्वा आपन सुम्रिम पल्रम ढान टौलनाम लागल रह ।
घरक पिखाँहिमसे बन्ड्या निकार्क गड्हिक मुटनिम गोँस्डेनु । भड्याक भड्याक कुडगट कुडगट सारा भाँरा फोर डेहल । मै डरागइल रहुँ । जब्डहान पिखाँहि छिर्टि भाग डेनु । गढेल्वा “का होइगा रे ऽ का होइगा ? करट करट मुट्निम गोभल बन्ड्या डेख डारल । महिन भागट डेख्क मोर काम हो कैक पक्का होगिल । उ चिल्लाचिल्ला डौँक लागल ।
उ डिन डर्कमार घर नैअइनु । राटभर अगहान बुसेल्हम सुटल रहुँ । भिन्सार्ख डौलट्या घाँस खन्ड्रबेर महिन डेक्ख झस्कल रह । टब पोल खुलल मोर ।

डाइ बुकु बोक्क घर लैगिलि । सारा फुटल माटिक भाँरक डाँर टिर्लक ओर्से किसन्वा बरापु अन्ह्वाँर ढिक्क सेँडरार बिल्गठँ । ढाँठमसे चप्का निकार्क मोर कुब्बर पोघाक सराक सराक डुइ चप्का का मर्ल रहैं, गुँह मुट डन्ड्यागैल, घुट्ठि समसम चुँहक पुग लागल । डाइह सोग लाग्क रुइ लग्ली, टब बरापु छोर्ल मार ।
बाबाहुँक्र ढ्यार भाइ रहैं । एकडम जन्गर । किसन्वाँ बरापु सब जहन कामम फँट्ल रह । किहु खेटिवारि, ट किहु पसपौहन सानीबुसा लगैना । किउ खेट्वम पानी चर्ना, ट किउ बेडबेगारि जैना । मोर बाबा अक्षर चिन्हल ओर्से राजापुर मन्डिम महजन्वक फर्हिम मुनिम लगाडेहल रहैं ।

बाबा कबु जबु घर आँइठ, महजन्वक पुरान एटलस सइकिल लैके । आघ डन्डिम बैठ्क खोब सवाँरि खाँउ । बाबा पिँखाहि सइकिल ठहर््याँइट ट मै चुप्पसे डोर्याक लैजाउँ । अस्ट करट करट खच्याक खच्याक कैचि मर्नाम बहाड्डर हो गैनु ।
हमार गाँउम जिम्डर्वक केल सइकिल रहिस । मोर जट्र ओकर छावाह चलाइठ डेख्ख महिन महा सौक लाग ।
एक डिन बाबक आइल ब्याला सइकिल चुप्पसे निकार्क कैचि मर्टि जिम्डर्वक घरओर गैनु । महिन डेख्ख जिम्डर्वक छावा आपन बाबक लौव सइकिल चलैटि मोर गाँरिगाँरि आइल । हम्र खोब जुझाओर खेल्लि । घरि उ आघ ट घरि मै होजाउँ । गाउँक बर्का स्कुलिक मैडानम पुगगैली । डुप्हर घाम हुइलक ओर्से बबुरिक छाँहिम सन्टाइटहि डुनुजे ।

भले मोर बाबक सइकिल पुरान हुइलसे फें मै मोर सइकिल बल्गर कहँु । उ आपन बाबक लौव सइकिलके ढाक डेखाए । किउ टर नैहुइलि । आब सइकिल जुझाक बिचार कर्ना बाट हुइल ।
डुनुजे आपन आपन डगर लाग्क डुर गैलि । जोर जोरसे मचाक जुझाइ अइली ।
खङ्गरङ्ग । एैया, एैया डाइ, मै मुगैनु ।

मोर लिल्हड्डा लाले लुलुङ्ग होगिल रह । रकट भुँइयम डन्ड्या गैल रह । ओकर सइकिल डुइ खन्टा हुइल रहिस चिम्टि टुट्क । मोर सइकिलक आघक पहिया डोनिहस बाँक होगैल रह । डेखुइया मनै किउ चिब्ली जोर डेलिस काँहु । जिम्डर्वा आपन छावाह डौर्टी लेह आइल रह । मोर कन्पट्टिक भुट्ला सुरुक डेहल । ओकर सइकिलके हर्जाना फें बाबाह भरक पर्लिन ।
महजन्वक सइकिल खँराइल डेख्क बरापु फेर्कोे चप्का निकार डर्ल रहँै । डरक मार मै हालिहालि हौँस्यार होक डाइक कछ्वारिम पेल गैनु । सइकिलक पठ बाबक एक महिनक मंजोरी सब महजन्वाँ काट लेलिन हुँ ।

डोसर खिढा, छोट्टीसे महिन कुक्रिन्क पिल्रुनसंग खेल्ना महा मजा लाग । मामक घर गइल ब्याला पिल्रुनसंग खोब खेलँु । एकडिन डाइ पिल्रुनसंग एक्क टठियम भाट खाइट डेख्ली । उ डिनसे मोर डुट्ठा खाइ छोरडेली । आउर कहि, “ओह कुक्रिन्हक डाइक डुढ पिअस ।”

गाउँम अगहान कट्लहि कुकर्या महा ठूलठूल पिल्यापिल्वा पैल बा कैख पहरु खबर लानल रह । डुनु जहन्क सल्ला हुइल, बच्चा चोर जैना । डिन्क पाँच छे फ्यारा अगहान कुर्हटिया ओर गैलि । कबु कुकरिया हमन डेख्ख गुर्रराए ट कबु आपन बच्चन डुढ पिवाँइठ भेटाइ । डिनभर पाढि लागल रहि ।
साइड कुकरियाह भुँख लग्लिस काहुँ । कुँवम भन्सरियन्क भाँरा बाजठ सुन्क डुट्ठा खाइ डौरल रह । ओह मौकम पहरु कहल मै कुकरिया हेरम टंै डुइठो पिल्वापिल्वा रोजख लानस ।
चुप्प मै पँैरुट्यमसे डुइठो कबरार पिल्वा बोक्लेनु । कुँइकुँइ कुँइकुँइ सुन्क गुरैटि कुकरिया डौरल । पहरु बहाड्डर लहर््यम सिँउर गैल । कुकरिया मोर पुट्ठा हपक लेहल । मै घिघ्याइ लग्नु । अगहान क्वाँक्या बड्डो लट्ठी डघाइल टब छोरल रह । मोर ओत्रा बल्गर पुलिस्टरके कट्टु चिँठ डेहल । म्वार चुट्टरिम चार डाँट गझा डेहल रह । भागसे मोर मुट्नि बच्गैल । फाटल कटटँु लेल रुइटि घर अइनु ।

डाइहँ कुकरियक गझाईल डाँट डेखइनु । डाइक कर्रा, हालीहाली भेँउरक माटिक ढेल्कि पार्क मोर चुट्टरमसे कुकरियक गझाइल भुट्ला निकर्लि । महिन भेलि ओ भाँग घोर्क खोब पिओइली । मोर पेट फुल्क टमौरा होगैल रह ।

मोर रिस नैमुअल रह । मै डाँउ हेर्टि रहुँ । कौनो डिन गुर्टासे ओकर आँख निकार डेम कहुँ । एक बर्खा कट्गैल । काट्टिक लागल, कुकुर सेठ्ना छ्याक आईल । बगालिक बगाल कुक्कुर कुकन्यनके पाछ पाछ डेखपरटँ । अगहान कट्लि कुकरियक फे बैस चहर्लिस । पाछक डुम्डुमार पार्क लेहरा भर कुक्कुर घुमाए । एक विह्न्या, लौघरान काल्या कुक्रासे सँेठल भेटागैनु । मोर पाला रानपरोसक सारा लर्कन लहकार डेनु, चोलेरे सेठ्लीन मार कैख । खोब रगेड्ली डिउहा डिउहा । कुक्रा कुकरिया, टानिक टाना नैछुट्ना हुइल । मोर पाला बाँसक घाराले गँहिक ढुस्ढुस पर्नु । लटेस पारपार मर्नु । पाछ लाले लुलुङ्ग होगिल । सब डिनके रिस अडा कैलेनु ।

जार महिना, सबजे घरक मनै गिन्नोरसे कौर्हा डम्काक आग टाप टहि । किसन्वाँ बरापु सबजहनसे कामक बयान लेहँठ । यी सालिक रब्बि पाटक बाट पुछँट । कै खर्हि ढान डैना बाँकी बा कहट । कटरा रास ढान फरल । यी साल ढेर खह्रि नैहुइलकम मन आमिल कराइठ ।

डिनभर भर मालि घुम्लक ओ घाना खिडोर्लक सिहरल छोट्की काकु ओ कमैयन हालिहाली बेंरी खापिके हाँठ सेक्क खेन्ह्वम बस गैल । डाइक भन्सा रहिन । जन्गर घर कठ, आघ खउँइया फारा फारा, पाछ खलभल झोर । उ डिन बाबा राजापुर मन्डिसे ढिल आइल रहंै । बाबक लाग टिना सब ओरा गैल रह । डाइ, भन्सा ओर डोक्नी ठोक्ठोकाइ टहि । सबजे आपन आपन कोन्टिम ओँडरगइल रहँै ।
मै कौर्हम अकल्हि रहुँ । कौर्हक आगी मुट्क बुटैना महिन महा मजा लाग । उ डिनफे मै मुट्क आगी बुटाइ टहुँ । मै रोक रोक मुँुटुु । टाटुल भुँइ झ्वास झ्वास करटि उप्पर उर । मै मजालेटि कौर्हा घुम घुम मुँटु ।

डाइ पटा पागिल रहि । भिट्टरसे चिम्टा लेल निक्रली । खक्रोक खक्रोक लिल्हड्डम लगैलि ।
“आलुवालु भाँठल नैडेखि अँढरा ? भंभुट्वक अस्ट अस्ट काम रठिस । नैहुइना हुइना खिढा करि ।” डाइ डक्लाइल र हि ।

मोर मुँट छलरबलर होगैल । घुट्ठि पकर्क खोब रुइनु । महिन का पटा, बाबक लाग आलुक चट्नी लगाइक लाग रहि । डाइ खोब सम्झैलि । आगि ट भग्वान हुँइट । यम्न मुँट्बो ट पाप लागठ । उ डिनसे मै कौह्रक आगी म कब्बु नैमुँट्नु ।

शेखर दहित
बर्दिया