यी ब्याला गजलक बैह्या आइल् बा थारु साहित्यम । केक्रोलाग मनोरञ्जनक माध्यम बनल् बा ट केक्रोलाग सन्देश पुगैना माध्यम बनल् बा । ज्या जसिन् हुइलसे फे मनक भावना गजलमार्फत सँट्ना सशक्त माध्यम हो गजल बिधा । खासकैक युवापिंढीन्क तनमन हँ छुना बिधा हो । गीत ओ गजल अस्वाभाविक रुपम हर मनैन्क मन छु डिहठ् । डुख बँट्ना ह्वाए खुसि सँट्ना ह्वाए, गीत सामाजिक मनोबिज्ञानक बरवार भूमिका ख्यालठ् । सट्टरिक दशकम थारु भासम गीत ओ गजल खोब बार्हल् बा ।
चहाजौन चिज बहर्ना ब्याला सकरात्मक ओ नकरात्मक, संस्कृति ओ बिकृति बोक्ल रहठ् । परिवर्तनक ब्याला कौनोचिज हेरैना ट कौनो चिज जर्मना स्वभाबिक हो । तर बिकसितसे अबिकसित क्षेत्रम आइ ब्याला ढ्यार जसिन नकरात्मक प्रक्रिया हाबि हुइठ् । काकर कि अबिकसित क्षेत्रम विकासशिलक साधा बेल्सबेर क्षमता, सीप ओ ज्ञानक जरुरी रहठ् । तर हमार समाज आभिन फे शैक्षिक स्तरम कम्जोर रलक ओर्से हरेक अभ्यास सहज तरिकाले कर सेक्ना सम्भावना निहो । याकरलाग बहुट अभ्यासक जरुरी रहठ् । यी अभ्यास करबेर बहुट ठाउँम ढ्यान डेना जरुरी रहठ् ।
हम्र बिकसित समाज ओ डेसक संस्कृति ओ विकासहँ अग्वार ट खोज्लि टर हमारठे अगोर्ना क्षमतक कमि हुइलककारण वाकर परिणाम फरक अइना सम्भावना ढ्यार बा । जस्टकि सञ्चारम आधुनिकीकरण हुइलक संगसंग हमारठे मोबाइल् भिट्र्याइल् । मोबाइल्मार्फत सहज तरिकाले इमेल, इन्टरनेट, फेसबुक, ट्वीटर, मेसेन्जर, लगायतक कैयो मेरिक एप्स चलैना हुइल । तर उहिंसे किउ फाइदा लिहल् ट किउ उम्नह बिल्लाइल् । किउ ठिक हेर्क ठिक सिख्ल ट किउ गलट हेर्क गलट सिख्ल । जस्ट कर्बो, हेर्बो वस्टहँ हुइना स्वभाविक रीत हो । डिजिटल प्रबिधिफे संस्कृति भिट्टर्क एकठो अंस हो ।
यिह नियम हमार गजल, कविता, बट्कोहि, गिटम फे लागु हुइठ् । भौतिक बिज्ञान, सामाजिक बिज्ञान जसिन भासा बिज्ञानक फे बरवार क्षेत्र बा । यि भासा बिज्ञान मनोसामाजिक बिज्ञानसे लग्गुक सम्बन्ध ढरठ् । मनैनसे सुरटार, लिस्टार, लिरासिसे बोल्बो ट लग्गु हुइठ । सम्बन्ध बल्गर बनठ् । बेरम्ह्यनसे लरमसे बोल्बो ट बुटिक काम करठ् । मनैया कट्रा मैगर बाकना बाट बोलिले फे झल्कठ् । अट्ठेन कह खोज्लक बाट काहो कलसे सुरटार शब्द बेल्साइ । हम्र कसिक ब्वालटि या कसिन शब्द बेल्सटि उह अनुसार हमार ब्यबहार बहर्टि जाइठ् ।
बिस्वम जौन भासा बोल्ना सभ्य लागठ्, लिरौसी लागठ्, सुरटार लागठ्, उहभासा मनै सिख चहठ । अंग्रेजीम त्जबलप थयग, कयचचथ, उभिबकगचभ, धयलमभचाग,ि लष्अभ, उचभभतथ, भहभअगकभ mभ, भित mभ, जसिन शब्द सुरटार व्यवहार बनाडेल बा । प्रकृतिक एकठो सामान्य सिद्धान्त कलक सहजओंर हरचिज ढल्कना फे हो । उहमार हमार भासम फे यी मेरिक शब्द बेल्सना जरुरी बा । हमार भासम निहुइलक निहो, तर हम्र उहिंका बेल्स निस्याकठुइ । हम्र गुर्बाबक जल्मौटि, फूलवार, बर्किमार जसिन थारुन्हँक धर्मग्रन्थ पहर्ना हो कलसे असिन वजन रहल् शब्द हम्र भेटाइ सेक्बी । तर हमार अभ्यास घट्टी गैलक ओर्से वाकर महत्व ओ अर्थ फे लगाइ निसेक्ना हाल होगैल बा ।
सक्कु जे साहित्य रचना कर्ना क्षमता निरठिन् । शब्द संयोजन मिलाइ सेक्ना, भावनाहँ शब्दम कैद कर सेक्ना, मनहँ पन्नाम उटार सेक्ना कला कलक साहित्य हो । साहित्य लेखन करब्याला सक्कु मेरिक शब्द अँटाइ पर्ना जरुरी निरहठ् । गजल, कबिता, खिस्सा ओ उपन्यास लेखनम या बेल्साइ म उह एक्क शब्दक बेल्साइ फरक बिधाम निसुहाइ स्याकठ् । जस्त कि लैलाहा शब्द कबिता या गजलम बेल्सना हो कलसे एकठो फे निसुहाइठ् । रुपरंग बिगर्जाइठ् । तर उहशब्द बट्कोही या उपन्यासम चौंकस् बनाइ स्याकठ् । टर यी कटि घरि सक्कु जायज फे निहो । कौन शब्द कहाँठे, कसिन परिबेसम बेल्सना कना बरा महत्वपुर्ण बा ।
जंग्रार साहित्यिक बखेरी, आपन एकठो विस्वव्यापी नारा फे बनैल बा । ऊ हो बोल्टि मजालग्ना, सुरटार थारु भासा । याकर खास मनोबिज्ञान कलक हमार बोल्ना भासा सुरटार ओ लरम बा कह खोज्लक हो । ओसहँक हमार भासक विकास ओ संसारभर बोलाइक लाग सुरटार बनैना जरुरी बा कना हो । ओ टिसर कलक, जे थारु भासा ब्वालबेर हिच्किचाइठ् हुँकन्हँक लाग सहज बना डेलक हो । या कहि, हमार भासा फे कौनो भासासे कम निहो । भासक मुल विकास साहित्यसे ज्वारल् रहठ् । हम्र जौन मेरिक साहित्य लिख्टि जैबि या बेल्सटि जैबि उह मेरिक भासक बेल्साइ ओ अभ्यास हुइटि जाइठ् । उहमार, आब्ब जौन मेरिक साहित्य लेखनक क्षेत्र चाक्किल हुइटि जैटि बा, हम्र शब्द बेल्सनाम फे ओट्रहँ ढ्यान डिह पर्ना बा ।
सट्टरिक डसकम महि पाँच छ मेरिक किताब सम्पादन कर्ना मौका मिलल् । खासकैक गजल सैका, मुक्तक सैका ओ बट्कोही । सम्पादन कर ब्याला महिका कुछ शब्दक बेल्साइ सहि ठाउँम निहुइल् कना महसुस फे हुइल् । याकहि मै ऊ ठाउँहँ सुहैना ठाउँ निमन्नु । सायद यी मेरिक शब्द बेल्साइम हम्र परिमार्जन कर्ना जरुरी बा । जस्ट कि सस्रि, कलौठि, सालि, पग्लि, ढेम्नि, कालि, रन्डा, बोक्सिन्या‘.अस्ट अस्ट । गजलम काफिया ओ रदिफ बनाक बेल्सल् एकको सोहावन निलागल् । असिन बिशेषन जट्रा सुन्नाम अन्कुस लागठ् ओट्रहँ पहर्नाम आउर । मैयाँले बोल्कर्ना आपन ठाउँम किहु का मजा लागठ् हुइ टर सामाजिक टौरले अन्कट्ठा शब्द लागठ् । किहुका गिज्याइल् या टर खसाक ब्वालल् महसुस हुइठ् । उहमार असिन शब्द साहित्यम निबेल्सल् मजा । टर बट्कोहि या उपन्यासम बेल्सब्याला यी परिस्थिति अन्सार सोहावन फे हुइ स्याकठ् ।
म्वार लिखाइक खास उद्देस्य कलक का हो कलसे साहित्य लिखटुँ कटि घरिम अनावश्यक शब्द जिन कुह्र्याइ । साहित्यहँ भड्डा बना डिहठ् । साहित्यक मर्म कलक समाजहँ चित्रण कर्ना हो । अविकसित समाजम सचेतनक भूमिका ख्यालठ् साहित्य । पछिल्का समयम थारु भासक गितम फे कौनो कौनो ठाउँम शब्द संयोजन या भावहन बिनाख्याल कर्ल बनागैल बा । हम्र यिह टालम बिना ख्याल कर्ल लिख्ना हो कलसे हमार भासा ओ साहित्य धनि बनाइ नि सेक्बी । या कहि, याकर विकास क्रम तुलनात्मक रुपम हुइनिसेकि । कौनो कौनो ठाउँम अनुशासनम बहन्ना हे कलसे वाकर प्रतिफल मजा आइठ् । उहमार आब थारु साहित्यम म भासिक ओ साहित्यिक उचाइक लाग शब्द बेल्साइ, शब्द संयोजन, समिक्षा, समालोचना, बहस् कर्ना बरा जरुरी होस्याकल् बा ।
सोम डेमनडोरा
(लेखक जंग्रार साहित्यिक बखेरी बर्दियाके अध्यक्ष हुइँट् ।)