पैंरक् पठ्री
आझ सुनपुर गाँउम गाँउक सक्कु किसनोन डङ्ग्वान घरक बेगारी धान काट खेट्वा ओहर लग्लिन् । हरेक बरस अगहनम डंगवान धान कट्ना बेगारी लेठ । डंगवा सुनपुर गाउँक डेसबन्ढ्या गुरुवा हो । ओह गुरुवा हुइलक कारण गाउँक किसनोन एक दिनिक निशुल्क बेगारी डेठिस् ओ वार्षिक टिहाइ १०÷१० पाठी धान । करिब बिस पच्चीस घरक रलक उ गाउँम डंगवान जिबलालह मानमर्जाड फें खोब कर्ठिस् । जिबलालके आपन नम्बरी जग्गा निहुइस् । सरकारके भूमि सुधार ऐन अनुसार जोटाहा (मोहीयानी) जग्गा करिब २ बिघा बाटिस् । ओह खेट्वाम खेतिपाती कर्ना ओ गुरैपाटी कर्ना जिबलालके पेशा हुइटिस् । तिन भाइ छावा, दुईठो छाइ कैख सात जहनके परिवार बाटिस् । वाकर खेतिपाती बाहेक और पेशा कलक गुरैपाती, आछत हेर्ना हुइस् । जिबलालके जन्नी झुम्की रातदिन घरक ढन्ढा कर्ना लर्कापर्का सहेर्ना ठिक्क हुइठिस् ।
जिबलालाह गाउँक मनै कुछु पर्टि कि बलाए आजिठिस् । घरक काम छोर्क आछट पाटी कर जैना वाकर दैनिकीले घरम मजासे काम उसार निपाइठ । घरक ढन्ढा अस्त व्यस्त हुइलक कारण वाकर घरम झुम्की ओ जिबलालके ठाकठुक पर्ठि रठिन् । यहर गाउँक मनै टिहाइ डेठी कैक बलाइल ब्यालम निअइलसे ओहरे बात कट्ना, विरोध कर्ठिस् । टिहाइ खाख जिबलाल धनी बनल बा कना आरोप भित्र भित्र गाउँक किसनोन लगैठिस् ।
असहख दिनपात बित्ती जाइठ । उ गाउँम और जातिक आहारी पाहारी पर्बाटिनके सिख्खाले थारु जाति फे ठनिक आफन रीतभाँटम ढिलाइ लग्ठ । गाउँक भुइ भुइह्यार ठन्वाँके पूजापाटी कर्ना काम फे छ्वार लग्ठ । गाउँम मुर्घी, सुवर, छेग्री उठा उठा पुज्ना झञ्झट लाग लग्ठिन् । ओसहख गाउँम गुरुवा केसौका निमन्नाम जैठ ।
सुनपुर गाउँ ढिर ढिर आब स्वतन्त्र होगिल रह । गाउँम बरघर्या, अग्घ्वा सब छोरडेठ । सामूहिक पूजापाठ छोर्ठ । जिबलाल आब सुनपुर गाउँक डेसबन्ढ्या गुरुवा निरहल । उ आब स्वतन्त्र रुपम गाउँक बलाइस् ट गुरैपाटी कर । टिहाइक आम्दानीफे घट्टी जैठिस् । लर्कापर्का बहर्टि गिलक कारण वाकर घरम फें खाइ पुग्ना मुस्किल हुइ लग्ठिस् । जोटाहा जग्गक खेती बटैया कर पर्ना हुइलक कारण जिबलाल चिन्तित रहठ ।
साहाताकके समयम एकदिन गोठिकाँडासे जिम्डर्वा भक्तबिरके आगमन हुइठ । ऊ आपन खेट्वक धान ह्यार आइल रहठ ।
जिबलाल–नमस्कार जिम्दर्वा !
भक्तबिर–नमस्कार नमस्कार । के छ जेठा ?
जिबलाल–ठिक बा जिम्दर्वा, धान काटबोक कैरख्नु । आब दैना बाँकि बा ।
भक्तबिर –तेरो मल्किन्या काठमाडौँ छ । सहयोग गर्ने एकजना मान्छे चाइया थियो । एक जना केटो काम गर्ने दिन्छस् कि भनेर आको । पोहर साल माघीको लागि भनेर लगेको तिन हजार रुप्याको पनि व्याज दिया छैनस् । यस पटक त धानै लिएर ब्याज असुल्नु पर्ने जस्तो छ ।
जिबलाल –बुर्ह्र्यासे सल्लाह कैक खबर करम जिम्दर्वा । उ सरासर घर गिल । सन्झ्याख जन्नी झुम्की लर्कनसंग बेरी खाइ ब्याला जिम्दरोक कलक बात ढरल ।
पाँच पाँचठो लर्का बाट । खैना पुगैना मुस्किल हुइ लागल । जिम्डर्वा काम कर्ना लर्का माँगटा । बर्का छावाह पठाडि कहटुँ–जिबलाल कहल ।
काजुन ट का करटो । आनक घर लर्का दुःख पाइ । टुहाँर बिचार मै का कहुँ ?–झुम्की ब्वालल ।
अइया मै नैजिम । बन्कटान डेस्वा जिम्डरोक घर काम कर गिल बा उ स्कुल जाइ निपाइट कैक ओकर भइया कहटलहिस् । मै ट स्कुल पहर्टी बाटुँ–डुुख्वा विरोध जनाइल ।
वास्तवम जिबलालबे घरक अवस्था एकदम कमजोर हुइल रलहिस् । कसिक गुजारा करु कनाम रह जिबलाल । काम कर पठैम ट ठनिक राहात हुइठ कि कना सोच्ल रह । डुख्वा भर्खर कक्षा ४ म पह्रट । तर छावक् बातले उही सोच्ना बाध्य बनैठिस् ।
गाउँम धान सहेर्नी चलल रह । गाउँक उत्तर खेन्ह्वाम गरागर खरी लगाइल रह । असहक् धान डौनी फे सुरु हुइल । पुसके महिना साहाताक भिन्सार खेन्ह्वाम गोरु लेक धान डाए जाइ पर्ना । जिबलाल आफन लर्कन सँग माला घुमाए खेन्ह्वाम लैजाए । खालि ग्वारा पाला पर्ना जार रह । लर्कनके च्वारच्वार ग्वारा फाटल रलहिन् । लुगक नाउम हाफ जाङ्घ्या, एकठो सर्ट घाल्ख माला घुम पर्ना । जिबलाल गुर्वा मनै माला डैटि डैटि आछट पाटी ह्यार गाउँ चलजिना । यहोर झुम्की छोट छोट लर्कनसँग धान डैना काम कर । कामक दिन झुम्कीक ओ जिबलालके हर दिन झग्रा ह्वाएसक करिन् । राट्ख धान कुर खेन्ह्वाम जाइ पर्ना एकजोर ओह्राउ बिछाउ लेक जिबलाल बर्का छावा डुख्वासे खेन्ह्वम धान कुर जाए । यहर घरम सुट्ना लर्कनके ओहर्ना ओह्राउ बिछाउ निपुग्ना । पिउन्डा लगाइल कम्रा, गोन्डरी बाहेक घरम मजा ओह्रर्ना बिछौना निरलहिस् झुम्कीक ।
जार महिना जुर बयाल बहना म्वाका ट चोट्टेओट्टेले बुजा मार्क काम चलैल रह । मने अपन लाग लर्कन्हक लाग ओहर्ना ओह एकठो पिउन्डा लगाइल लगाइल कम्राकेल रलहिस् ।
आझ महा जार बा डाइ धान डारख्ली पैरक पठ्री बनाडिहिस् न । खुब जार लागठ डाइ । मनु आपन डाइ झुम्कीसे कहल ।
लेले छावा आझठेसे पैरक पठ्री बिछाडेहम महीफे जार लागठ छावा । काहाँ पैइबो छावा ठुलठुल गुड्री, कम्रा । झुम्की कहल ।
साहाताक अइटी कि धान डौनीसे माघ ओराइठसम् झुम्की आपन लर्कन पैरक पठ्रीम सुटाइट । जिबलालके घरम ना ट गुड्री ना ट मजा कम्रा हुइस् । धान डौनी हुइटी कि झुम्की आपन लर्कन पैरक पठ्री बिछाख मुसन्हक चोठ्यासक एक ठाउँम सुटाक गुजारा करठ । पैरक पठ्रीम गुजारा चलैलक बर्षौ बिट्सेक्लिक आझसम एकठो धावा फ्यार निसेक्लम झुम्कीह निमजा लग्ठिस् ।
झुम्की स्वाचल असौं ट धान भिट्र्यालिउँ ट लौव गुड्री किन्बु । सारिक सार ओहर्ना बिछौना निपुग्ना । जुम्लिनसे हुइलसेफे धानवानले कम्रा नालेक नि छोरम । अस्टख सोच्टी कब निंडाइल पट्ट निमिल्लिस् ।
धान डौनीफें ओरैलिस् । भक्तबिर धान बटाए आइल । खेन्ह्वाँम जिबलाल बिया धान फट्कारल । जिम्डरोक बठा आपन बठा छुट्याइल । रिनक ब्याज स्वरुप आपन बठामसे ब्याज पाँच मुरी भर पर्लिस् जिबलालह । घरम मुस्किलले डु डेहरी धान भिट्र्याइल, झुम्की । ओकर गुड्री किन्ना, कम्रा किन्ना योजना सपना हसक् लग्लिस् ।
मानबहादुर चौधरी ‘पन्ना’
वीरेन्द्रनगर २ लौबस्टा सुर्खेत
