ठकौनी
आझ ट गोचालीक् ठकौनी खाए आइ ट पटा बा कि नाइ ?

के कहल जे ? आश्चर्य प्रकट कर्टि ।

टुहाँर बाबा पटोइह्या खोजसेक्ल टुहाँर लाग । महि जिटा खोज्ना जिम्मा डेल बाट । आब मै जिटा ख्वाज जाइटुँ । घुस्रा गाउँ टुहाँर डुम्चरन्याँ डिडीक्ठें ।

ठकौनी कलक् का हो ट गोचाली ?

का हुइ भ्वाज कर्नासे आघ डुल्हिक् घरसे डुल्हक् घर छाइ डेलक् पक्कापक्की कर्ना एकठो चलन हो । आझ टुहाँर हुइना सस्सारिक गाउँक् कालिमाटीसे ठकौनी खाए टुहाँर घर आइ ट । आझ ट टुहिन आफन हुइना ससुर्वाह ढ्वाग लाग परि । बन्टह्वा कहल ।

मै ट भर्खर कक्षा–४ म पहर्ठंु । हमार मस्टर्वा कहटह छोट उमेरम भ्वाजबिया करक निहुइट् । लर्का उमेरम भ्वाज कर्लसे पुलिस पक्रठ कटि ।

इ बात मै निजन्ठुँ, गोचाली । पैल्ह म्वाँर फें इत्रिमिटि छोटम ठकौनी खाक भोज कैडेल । अहमिन फें हम्र जिन्गी चलैल बाटी । टुहाँर फें ठकौनी खाए अइटी बाट च्याटचुट रहहो । लाललाल नाक सफाचट परहो ना । कहटि बन्टह्वा घुस्राओहँर नम्गरल ।

जब इ बात सुनल खन्टुराम । ओकर मनम आँधी हुरी बौखा चललग्लिस् । सारा संसार घुमसक् लग्लिस् । ठकौनी, भ्वाज, ओहो ! कसिन डाइ बाबा डु डुठो डाडुन डिडी रटि रटि । काजे म्वाँर ठकौनी खैना ? यी बात ट सरासर गलत हो । मै ट भर्खर १० बरसक् हुइनु । बन्टह्वा अवश्य ठागल हुइहीं । डुडुठो डाडु डिडीनके भ्वाज कर्ना हुइल बाट । सायद डाडु या डिडिक लाग हुइ । महि खिझ्वाइक् लाग कहल हुइ ।

खन्टुराम गाउँक् लर्कनसंग ख्याल चल्गिल । उहि विश्वास निहुइलिस् कि म्वाँर लाग ठकौनी खाइ ट कना । विश्वास फें कसिक करी उ अबोध बलुखा रह । निश्छल पवित्र चंगासक् मन रलहिस् । डगुर्टि खोल्ह्वाओहँर लागल । रै डेबिराम चोल जाइ खोल्ह्वाओहँर ।

चोलचोल आब मै चप्पल घाल्लिउँ ट, एघचिक अस्यालाग ट । बस डुनुजन डौरटी खोल्ह्वाओहँर चलगैल । खन्टुरामक मनम बन्टह्वोक बात उकुसमुकुस हुइल रलहिस् । आफन मन मिल्ना संघर्या डेबिरामसे–यार डेबि बन्टह्वा ट टुहाँर भ्वाज कर्ना कैक कालिमाटीसे ठकौनी खाए आइ ट कल । महि ट कसिन कसिन लागटा । ठकौनी छुटी लर्कनके आघ खैठ का ?

खै ट असिन बात महि पटा निहो । पोेर हमार बर्का डिडी प्याउटीक् ठकौनी खैल । रहरपुर गाउँक् लौंरासे । असांै फागुनम भ्वाज कर्ना बाटिन् । छुटि बरा ट मै नैजन्ठुँ । काखर कि हमार ट सबसे बरा जो डिडी प्याउटि हो ।

खोल्होम लहैटी ढुनुजन बालुम ल्वाटट । मानांै दुईजहनके मित्रता घनिष्ठ बटिन् । डेबिराम हाँठले बालुम् खन्टुराम ओ डेबिराम ल्याखल । पानीक् छल्का आइल उ नाउँ मेटाडेहल हँुक्र मुह हेरिक हेरा कर्ल । मने हुँकनक मित्रता मन जो मेटाइ सेक्ना तागत पानीके निरलहिस् । हुँक्र लहैटी रलह । ओह व्यालाम गाउँक् ढेंगवा गोरुन पानी पिवाए आनल ।

हेरो हेरो सारेन ! जवान जवान हुइटि जिही नंग्ट लहैटी रहही । भुटुंग्नी चरंगा हुइलक् पट्ट निपैठो रै बिन लाजक् ।

हिहि‘ कर्टि डुनुजन डौरटी आफन झुल्वा घाल ढिक्कोम जिठ । झटरपटर झुल्वा घल्ठ । घर ओहँर नम्गर्ठ ।

घर पुगलम खन्टुराम आफन घरम डु चार ठो किसनोन जुटल डेखट् ।

टर्नान काका–ओहो ! लौव डुल्हाफें आपुगल ।

मंगरा–हँ ट नि आझ खन्टुराम भइयक् ठकौनी खैना कैक यहर तयारीम जुटल बाटी ।

ढट्् निहुइटिक् बात । खन्टुराम अविश्वास व्यक्त करल ।

कुइक्याहन बाज्या–का ढट्् कहटो । बुरचोडिक् काल्ह परांै ट जन्नीक् गोन्यँक् बाफ लागि ट बल्ल पटा पैबो ।

खन्टुराम सरासर भिट्टर गिल । आफन डाइसे पुछल । डाइ म्वाँर ठकौनी खाइटो ।

हाँ, ट्वार बाबा कालिमाटी गाउँ गिल रलह । बस, बात बातम टुही छाइ डेना बाचा कबुल हुइलिन् काहुँ । गुरुवा मनै सबजहनके पट्यार उ घरक फें छाइ डे ढर्ल काहुँ । का कर्टे ट छावा ? एक ताल ट भ्वाज सबजहन करहि परठ् । ओह ट ठकौनी खाए आइ ट ।

खन्टुरामह आब ठकौनी आफन लाग खाइ ट कना पक्का हो बुझल् । ओठेसे ओकर अुनुहारके रंग उर्गिलिस् । रुनछुन मुह बनालेहल । पिलपिल आँस गिर लग्लिस् ।

चुपा रो छावा, नारो र ट्वार भ्वाज आब्बेहे कर्ना निहो । आझ ट ठकौनी केल खैना हो ।

मै ट पहर्टि बाटुँ डाइ । म्वाँर भविष्य बिगर जाइ । असिन काम रोक परल । महि सबजन खिझैहि कहटि सुकसुक रुइटि डिउह्रार कोन्टिम गिल । रुइट रुइट ओकर आँखि लाल होगिलिस् । घरम सारा गाउँक् ओहरडोहर मच्चल रलहिन् । कोन्टिम रुइटि रहल खन्टुराम सुटुक्क घरमसे निक्रट । डुर खेट्वा ओहँर जाइठ । बैशाखके महिना ढिरढिर सन्झ्या हुइटि जाइट । जब रात पर लागठ टब घर जाउँ कि निजाउँ ? कहाँ जाउँ ? कहाँ सुरक्षित हुइम् ? उ ठकौनिक कार्यक्रमम सामेल निहुइना निर्णय करठ । करिब आठ बजे ओहर घरक पाछ बाँसक् बखारीम नुकट । पाछ डर लग्ठिस् । रातिक डस बजे ओहँर गोरुनके गोठ्वाम नुकजाइठ ।

यहँर घरम कालिमाटिक गाउँ थारु मनै डुल्हिक बाबा लगायत गाउँके सारा मनै जुटल रठ । खानपिन सुरु हुइठिन् । ढ्वाग सलाम सुरु हुइ ब्याला डुल्हाके खोजि हुइठिन् । खन्टुरामक डाइ कोन्टिम डुग्गी बार्क ख्वाज लग्ठिन् । नैभेटाक सारा उपस्थित मनै चक्वा जिठ । सबजन डुल्हा कहाँ गिल ? कहोंर गिल ? कैक कुइ लाइट बार्क कुइ डुग्गीले ख्वाज निक्रठ । विचरा ! खन्टुराम, ख्वाज आइट् डेख्ख चुुप्पसे गोठ्वा ओहँर नुकजाइठ ।

उ घर परिवार डाइबाबा गाउँक बुज्रुक सक्कुजहनसे प्रताडित रह । खन्टुरामक मनम चैन निरलहिस् । उ गोठ्वाम ग्वार्या बर्ढक ओल्टार सुट जाइठ । गोठोक ड्वारिठे रलक काल्या बर्धाह लठ्ठीले खोड्ख बैठल बर्ढह उठाइट । ताकि ख्वाज आइलम नाडेखँट । उ दिन खन्टुरामक संघर्या ग्वार्या ओ काल्या बर्ढा हुइलिस् । ख्वाजट ख्वाजट १२ बज्गिलिन् । डुल्हा खन्टुरामह नैभेटैल । खन्टुराम ग्वार्या बर्ढक आड लेक सुटल मने निंद निअइलिस् । लड्या बहसक आँखिक आँस बहलिस् । रुइट रुइट सिरानी बनैलक हाँठक् बौह्ला भिजगिलिस् । खन्टुराम गोठ्वामफें सुरक्षित निडेखल । उ चुटुर पुटुर उठ्ख गाउँक् डख्खिन् ओहँर लागल । सबसे डख्खिन् ओर्गान मामक् घर रलहिन् । ओह बरस ओर्गान बान्या घर बनाइटलह । बन्टि रलक लौव घरक क्वाठम खट्याम सुटल रठ, उ घरक् ।

डाडु डाडु

के हो ?

मै हुँ डाडु ।

अट्रा रात कहाँ अइले रै ।

बुँडुर बुँडुर आँस गिरैटी, म्वाँर ठकौनी खाइ ट ओहमार भागल बाटुँ डाडु । मै भ्वाज नैकरम । सायद खन्टुरामके रुनछुन अनुहार डेख्ख हुइहिस् । सुकरामह दया लग्लिस् ।

टैँ सुट ट्वार घरम का का कर्ट मै ह्यार जाइटँ । कुहुँ नाजाइस् । अट्रा जुन भूट डुरुइठ ।
नाइ डाडु ना जा आब टैँ जैबे ट जनादडबे ।

टैँ ना डरा ट्वार बारेम कुछ निकहम । बरु मै डप्काख अइम । बरु टै सुट्रो ।

विचरा खन्टुरामह एकमन डर लग्ठिस् । १० बरसक् लर्का कहाँ जाइ चिमचाम सुटट् । सुकराम खन्टुरामक घर ओहँर जाइठ । ओहँर घरम जाँड डारु ओ सुरिक सिकारक संग घिच भिरल रठ । खानपिनके भोज चलल रठिन् ।

डुल्हा ट निभेटागिल भल्हे डुल्हक् सटाहा काम चलाइक लाग बर्का डाडुक छावा डिब्वाह स्यावा ढ्वाग लगाक बिधि प्रक्रिया कर्लि । गुरुवा कहल ।

यी टुह्र गलत कर्लो फुफा । अत्रमत्र लर्कक ठकौनी खैना ठिक निहो । बिचरा उ कहाँ बा । टुह्र आफन छावाह ख्वाजक छोर्क खुब मजासे जाँर डारुम मस्टि करो । अत्रा बुह्राइल उमेरम असिन काम कर्ना टुहन लाज लाग्टा कि नाइ ? भैया मुअफे स्याकट । इ बात सुन्टि कि खन्टुरामक डाइक् छटपटाइ लग्ठिन् ।

मै छुट्की छावक् ठकौनी निखैना ट कल रहँु । बरु बाह्रल पौह्रल छाइछावा बाट हुँकनक कर्माना जोरि कनु भटिज्वा ट्वार जाँर्या फुफा कहाँ मानल । ओत्रमत्र लर्का कहाँ गिल हुइ ? म्वाँर छावा कहटि चुल्ही रुइ लग्लि ।

हेरो मै ट असिन काम करटो कना पटा फें निरह ।

अत्रा कैख उ बगालमसे सुकराम आफन घर ओहँर आइठ । खन्टुराम सुटल रहठ ।

रै निन्डागिले ।

नाइ डाडु ।

मै ट्वार डाइबाबन डप्काक आरनु । म्वाँरठें बा कैक नैकनु । चामचिम सुट्रो । ट्वार सटाहा ट्वार ठुलक् छावा डिब्वाह स्यावा ढ्वाग लगैल काहँु ।

डुनुजन सुट्ल । खन्टुरामह रातभर निन निअइलिस् । अनेक निंडैना प्रयास करल निंड निअइलिस् । एकचोट्टे भोलंगा बिहान हुइलक् पटा निपाइल ।
मानबहादुर चौधरी ‘पन्ना’
वीरेन्द्रनगर २ लौबस्टा सुर्खेत