छाइ

संगम चौधरी
११ भाद्र २०७८, शुक्रबार
छाइ

कथा
छाइ

एकठो सुन्डर जोरी । एक लावा परिवारके सुरु हुइठ । डुनु जहनके सोंचाइ रठिन हमार एकठो छावा जल्मे । मने पहिले सन्टान छाइ हुइठिन । डुनु जहनके अनुहार अंढार होजैठिन । आइल घरक सम्पत्ति लैजैना जाट कैह्के । विचारी अन्जान बच्चाके कुछु पटा टक नैरठिस । जल्मटिकि सराप पाइ लागठ । बिना मनक् डाइबाबाके मैयाँ कर लागके सेवा पाके हुर्कठ लवन्डी । लवन्डा लवन्डीके जिम्मेवारी का हो कना पटा नैरठिस । अपन डाइक कोखके मैयाँ, डुढ चुसके बचपन बिटल ओ सडा अपन डाइक बाबाकेसंग रना सोंचाइ रठिन लवन्डीक् मने बनैना वालाके लिला हो । अपन जन्म डेना डाइ बाबा जन्मल घर छोर्के पराइ घर जुनी काटे जाइ पर्ना कसिन डुःख लग्टिक जिन्गीक कठा ।

रिटु जब जन्नाहा हुइली ओ जन्ली कि लवन्डी जाट अपन जन्म घर छोर्के अपन डाइबाबा सारा परिवार छोर्के पराइ घर जाइ परठ कैह्के । रिटुहे अचम्म लागे लग्लिन लवन्डीक जलम पाके ओ लवन्डीनके जिन्गीसे । छावा जलम लेलेसे उट्सव मनैना मने छाइ जलम लेलेसे आस बहैना । पराइ समझके कौनो मटलब नैकर्ना । कैह्के सोंच्ठि रिटु ।

रिटुके जिन्गी फेंन अस्टे बिट्टि रठिन । जल्मटिकि पहिले लजर रिटुके उप्पर हेराइ फरक होगैल रहिन, रिटुके डाइबाबक् । जब रिटु जल्मलि हुँकार रुवाइके आवाजसे छाइ जल्मल कि कना रिटुके बाबा सोंच्ठिन । एकघचिक पाछे सोह्रिन्या हँस्टि कठिन । भैया डमाड पैलो हो कैह्के । यि बाट सुन्के रिटुके बाबक् अनुहार अन्ढार होगैल मन मार लेलिन ।

छाइ कटि कि रिटुक बाबा प्रेमलाल अनेक बाट सोचे लग्ठैं । छाइ जल्मल घरक सम्पत्ति लैजैना जाट । हुर्कैना बर्हैना एकडिन भारी होके यि घर छोर्के चलजाइ । घरक सम्पत्ति लैजैना जाट हो । जाने कहाँ बटिस भाग्य जैना । प्रेमलाल रिटुहे हेरचाह कर्ना टे कर्ठै मने मनसे नाहि । बिचारी रिटुहे का पटा मोर डाइबाबा महि कौन लजरले हेर्ठै । मोर बारेम का सोंच्ठैं । रिटुके जिन्गी छोटमे राहरंगी रठिन हँस्ठि खेल्ठि । मने जब रिटु के भैया जलम लेलिन उ दिनसे रिटु भैयक् ओ अपन जिन्गी फरक पाइ लग्लिन । मैयाँमे फरक, खैना, लगैना व्यवहारमे फरक पाइ लग्लिन । भैयक लाग मजामजा खेलौना, मजामजा लुग्गा लानडिन मने रिटुके लग नाहि । रिटु खोब रोइ । डाइबाबा हप्कैटि कहिन टुहिका चाहल पलि टे बा टोर । अइसिन बोलि कि रिटु सुनके डराइन । कुछ मागे पेंmन नैसेकिन डराके रिटु । रिटुके भैया बोडिंग स्कुलमे पहे्र जाइन मने रिटु सरकारी स्कुलमे । रिटु अपन भैयाहे बहुट मैया करिन ओ भैया फेंन बहुट मैया करिन । स्कुल जैना बेला रिटुके भैयाहे टिफिन खैना रुप्या डिन मने रिटुहे नाहि । रिटु ओ हुँकार भैया कुछ डुर संगे जाँइट् । रिटुके भैया डिडीहे करैलक व्यवहार डेखिन टे मजा नैलागिन डिडिक मैयाँ लाग्के अपनहे डेहल रुप्या डिडि रिटुहे डिन । यडि खैना बा कलसे बाँटबाँट खाँइट् । रिटुहे भैया कहिन डिडि टुहि रुप्या काजह नैडेहट बाबा ? मने रिटु यि प्रश्नके जवाफ डेहे नैसेकिन् । बिचारि रिटुहे का पटा हुकहिन काहे असिक करैठिन । रिटु बिना चप्पलके स्कुल जाइन मने भैया टल्कना जुत्ता लगाके बोडिंग स्कुल ।

डिन अस्टे बिट्टि गैलिन रिटुके । जस्टक भारि हुइटि गैलि ओस्टक घरक काममे डँटाइ लग्लिन । रिटु कामके कारण मजासे पह्रेफे नैपैना समयमे स्कुल जाइ नैपैना होजैठिन । गृहकार्य मजासे नैकरेपैलक कारण स्कुलमे सर ओइनसे पिट्वा पाइन । घरेक काम नैकर्लेसे घरेक मनैनसे गारि पैना । रिटु मजासे पह्रेफे नैपैलिन । छोटेमे भोज कैडेठिन । भोजके बाड रिटुके जिन्गी आउर डुखमे बिटे लग्लिन । अनारि जिउ एकटे भारि कर्रा काम करे पर्ना । रिटुके सरीर टुट्गैल रठिन । ना मजासे खाइ पैना, ना मजासे सुटे पैना । पर्हल रलेसे नोकरी जागिर मिल्जैटिन बिचारि रिटुहे । घरे मजासे पर्हे नैडेलिन । छोटेमे भोज करडेलिन ओ छोट उमेरमे डाइ बन गैलिन । गोसिया बिडेस । रिटु यहाँ डाइ बन जैठि । अनारि उमेरमे बच्चा जल्माके महा डुख पैठि रिटु । करहि का बिचारि डाइबाबा पालक् डरे, पर्हाइक डरे, हलि भोज कैडेलिन । एकओर घरक मनै कामक लाग कचकच कर्ना । रिटुहे काम करु कि लर्का सहेरुँ । रिटु अपन जिन्गीहे समझके बैठल आँस गिराइ खोब, अपन उमेरके लवन्डीन स्कुल जाइट् डेख्के रमाइल डेख्के । मने अपन जिन्गी हेरिन एकठो डाइ बनल ।

रिटु बाबा डाइके व्यवहारहे सम्झठिन । अपन पर करल भेडभाव । काकरे छाइ जाट अट्रा हेलहा । आखिर छाइ फेंन टे सन्टान हो । छाइ पर्हि कलेसे छावाके बराबर काम करे नैसेकि का ? जरुर करे सेकि । छाइक फेन टे हाँठ गोर रठिन बोले सक्ठैं, आवाज उठाइ सेक्ठैं । आखिर छावाहे ओ छाइहे जलम डेना एकठो डाइ टे हो ना । उहे छाइ सारा घरके परिवारके हेरचाह कर्ले रहठ । बाल बच्चासे लेके अपन गोसियाके हेरचाह कर्ले रहठ । टबफें काहे छाइहे हेलहा करैना । छाइके अट्रा ज्याडा जिम्मेवारी रठिन कलेसे छाइनहे छावासे ज्याडा शिक्षा डेह पर्ना हो । मने उहे छाइहे टरे गिरैठैं । छावाहे ढेर पर्हैना पह्रल पटोहिया लानि कैह्के मने छाइहे पह्राइक डरैना । का छाइ पह्रि कलेसे पह्रल डमड्वा नैपाइ का । अगर छाइ पह्रि शिक्षिट हुइ कलेसे डाइ बाबाहे पाले नैसेकि का । अपन सास ससुरवाके रेखडेख करे सेकठ कलेसे अपन जलम डेना डाइबाबाहे पाले सेकठ कैह्के रिटु अपन मनमे बाट कर्टि रठि । रिटुके जिन्गी अस्टे बिट्टि रठिन ।

ओहोर रिटुके डाइ घरक काम करे पर्ठिन टे रिटुहे सम्झठिन । मने रिटु घुमके उहे घरमे अइना असम्भव रहिन । कुछ बरस बाड रिटु के भैया टाराके भोज कर्के पटोहिया लन्ठैं रिटुके डाइ बाबा । कुछ महिना मजै चल्ठिन बोलिचालि मजा खानपिनमे मजा । मने जस्टक डिन बिट्टि गैल ओस्टक रिटुके डाइबाबाके डसा खराब हुइटि गैलिन । रिटुके भौजि चन्द्रा पर्हल टे रहि मने सास ससुरुवक प्रटि चासो नैरहिन । अपन गोसिया टाराके ज्याडा ख्याल करिन । जब चन्द्राके असिन व्यवहार डेख्लिन रिटुके डाइ बाबा । अपन छाइ रिटुहे सम्झिन । याड आइन रिटुके करल काम ओ सेवाके ।

रिटु बिहन्नि उठ्के खाना बनैना करि । घरक सारा काम उसर्ना करि । डाइबाबा रिसैलेसे फेंन जलम डेना डाइबाबा हुइटैं कैह्के आडर सम्मान करिन । सेवा सुसार कर्ना करिन रिटु पर्हे नैपैलसे फेन काम कर्नाफें पाछे नैहटि । रिटुके डाइबाबा सोंच्ले रठिन कि पटुहियाफे छाइक जस्टे मैयाँ करि ओस्टे व्यवहार करि, सेवा सुसार करि मने ओसिन नैपैठैं । पटुहियाके मैयाँ छावासे रठिन, सास ससुरुवाहे नाइ । रिटुके डाइबाबा अपन छाइ रिटुहे करल व्यवहार समझके पस्टैठैं ।

जब रिटुके डाइ बाबा टेक्निमे आजैठैं टब चेट खुल्ठिन । छाइ कलक का हो । छावाके बहुट आस रहिन कि छावा हम्रिहिन पालि, हेरचाह करि कैह्के मने छावा पटुहियाहे किल हेरे लगठिन । छावा पटुहिया डाइबाबाहे छोर्के डुनुजे एकओर होजैठैं । एक डोसरके ख्याल करे लग्ठंै । टब डुनु बुर्हिया बुर्हुवाहे चेट अइठिन । रिटुहे हम्रे बहुट नैमजा व्यवहार कर्लि । पराइ घर जैना जाट हो कैह्क पर्हे फेन नैडेलि । पल्लक सोरठ कैह्के छोटमे भोज करडेलि हमारठन रहे टे हमार सेवा सुसार करे । बिचारि रिटुहे ना मजासे खाइ डेलि ना लगाइ । नंगटे गोरा स्कुल जाए बिचारि रिटु । छावा हम्रिहिन पालि, हेरि कैह्के बोडिंग स्कुल पर्हैलि । टस्टे हम्रिहिन एकठो बुक्रम करा डेहल । बिचारि रिटु बहुट डुख पाइल । छोटेमे लर्का पाके सरीर जम्मा टुट्गैलिस, डोंगिल होगैल । कमजोरीक कारण बिचारि हम्रिहिनसे आघे ओरागैल । पहिलिहि हमार आक्किल आइट टे रिटु यि संसारमे पलि रहठ । हमार रेखडेख कर्ने रहे । मजासे पर्हैटि टे भारि मनै बन्ने रहे । गाउँ समाजमे नाउँ उठैनै रहे । डाइबाबनके नाउँ चलैने रहे । डाइ बाबनके इज्जट बचैने रहे । कहटि डुनुजे पालिक पाला हुक्का सुर्कटि गुनमुनैठैं ।

कहाइ बा हरचिज कर्ना समय रहठ । मौका आइठ ओ जाइठ मने घुमके नै आइठ । समय हरचिज कर्ना मौका डेहठ मने हम्रे ढिलढाल कर्लि ओ अल्छैलि कलेसे पाछे पस्टैना ढन्ढा होजाइठ । ओराइल ।

संगम चौधरी
पुनर्वास २ कंचनपुर

छाइ

संगम चौधरी