भुरभुरा उराइलक् दिन
थारू गीतबाँसम छुटेहमसे मन पर्ना महि डसिया अइनासे पैलहे करिब डस दिन आघसे नाच सुरू होए । गाउँम दिनभरिक काम कैक डट्करल सन्झ्यक बेरी खैटिकिल नाच जाइक लाग हडबड हडबड सपरँट डिडी हुँक्र, मैफें पाछ पाछ नुकनुक जाउँ । डिडीक् संग मगमगैना तेल ओ बटरफलाइ लगाके जब अपन घरसे बठ्न्यावन गाउँक् गल्लीम निकरना ट सैलगाउँ मगमगाए । हमार गाउँ छुटिमुटि रलसेफें खै काहे हो जैह्याफें अंगना भरल नाच हेरूइया रहिंट । कभुकाल्ह ट पानी पियाक डट्कर जाइ । बरबर बठिन्यन नाचँट । हमार अडरिक बठिन्यन कभु नाचि कभु ट नाच हेरुइयन पानी पिएइटि ठिक होए । अपन अपन गाउँसे मन्डरा लेल आइँट् । अपन अपन मन परल बठिन्यनके आघ आघ मन्डरा बजाइबेर रात मुर्घी बोल्लक पटा नैपाइँट् ।
मन्डरयन डसिया अइनासे पहिल दुइ तीनचो मन्डरयन जाँर पिना चलन रह । दिनभर घोंघी मच्छी मार जाइ । अपन अपन मन्डरयन के लाग ट बर्का बर्का मच्छी मारँट । मै ट मच्छी मार नैजानु । सक्कुहुनके चप्पल बोकडिउँ । गोहिहुँक्र महि खिझ्याइँट् । टुँ अपन मन्डरयाह का खवइबो, कैक । सन्झ्यक घर घरसे जाँर चाउर टिना, नोन, तेल मेराक सक्कु बठिन्यावन मिलक महटान घर रिझाइ । मन्डरयन जाँर पियाइ । जाँर पियइलक् दिन डसंैह्या नाचसेफें छोकरा नाचफें नाची । कभु ट रात बिटलक पटा नैपाइ । बिहानक डिह्वा खेट्वाम काम कर्ना रलसेफें राहरंगी कना चिज बरा भारि मानल बाटुँ मै । आउर अघट्यक नाचकोर बरा मैगर सैगर चैनार चम्पन रह । जब डसिया आइ लाग ट गन्झर गन्झर नाचँट । सक्कु गाउँ गाउँम औरमेर चैनार गाउँ गल्ली लाग । महटान अंगना भर नाच हेरुइयन रहँट । कभुकाल्ह ट बैठ्ना डेना खटिया नैपुग । बैठ्ना ठाउँ नैहोक गल्लीम् ठर्याकफें नाच ह्यारँट । हमार गाउँक् नाच नस्से मन पराडिहँट । सक्कुजन ढिक्रहुवक रात, रात बिटाइ पर्ना डसैह्या गीतमसे एकठो महत्वपूर्ण गीत बा, जौन गीत हो कुइलरियाह मुवाँकफें जिवाइक पर्ना रहठ ।
ढिक्री पुज्क सेक्क अपनसे भारी मनैनसे आशीर्वाद लेना ओ डौनाबेबरी घल्ना चलन बा । डसैह्या नाचमसे ढिक्रहुवाके रात विशेष रात हो । ढिक्रहुवा रात पाछ ढिउर म पाँच,छ दिन किल नाचजाइँठ । डौनाबेबरी घालक ढिक्री खाखुक सप्रनु । बिहान पिट्टर नैडिहट सम भुट्ला चोंच नैहुइट् । पिट्टर डेना भात टिनाम भुट्ला परजाइठ कना हमार डाइ कह । उहओर्से भुट्ला बिन चोंच्ल नाच जैना रह । लाहिक खरि ओ माटिले लहाइल भुट्ला खनखनार रह । एक्को नैचप्कना अझकल हस दिनके बास अइना स्याम्फु नैरह कि नै किन सेक्जाए माटि, खरिले किल लहाइ पहिल । भुट्ला चप्काइक लाग मुहम घस्ना बटरफलाइ लगैनु । भौकमसे उजर गोन्याँ निकरनु । टारमसे कर्या पेटी टानके हडबड हडबड गोन्याँ पेहनु । अंगनम सक्कु गोहिन अस्या लागटल्ह । मँजिरा हाँठम लेनु । डाइ मँजिरम लौव भुरभुरा लगाडेल रलही । काहेकि ढिक्रहुवक रात और रातसे विशेष रात रहठ । लाल पियर काइल उज्जर मँजिरक भुरभुरा नाचबेर । पाछ बैठ्क नाच हेरुइयनके लिल्हारी लिल्हारी लरिन काहँु । हम्र ट अपन ढुनम नाचि ।
जबजब उ मेर्रीसे उ मेर्री फेरा पुगलागि ट म्वार मँजिरक भुरभुरा टानहस लाग । पाछ बिलिटक हेरुँ किहु नैडेखुँ । गुरगुर गुरगुर नाच हेरुइया कसिक चिन्हना हो ? घनिघनि टानहस लाग । फेर बिलिटक हेरुँ उ ट महि ह्यारक मार टानँट काहुँ । मै पटा नैपैनु । टानट टानट म्वार मँजिरक भुरभुरा टानसेकल रह । जब बिहान हुइ लागल ट, नाच हेरुइयन घरघर जाइ लागल रलह । भुवर बिहान हुइल ट एक बगाल थारु खटियमसे उठक जाइ लागल रलह । एकठो थारूक पाइन्टक पाछक् गोझुम मोर मँजिरक भुरभुरा जौन थारु म्वाँर आघ किल मन्डरा बजाए । जबजब भौका छोर्ठंु ट उह मँजिरक भुरभुरा हेर्ठंु । उह दिनके याड आइठ । डसिया आइबेर चैनार चम्पन लग्ना गाउँक् गल्ली महटान अंगना सुनसान लागठ । मेरमेरिक गीतबाँस नाचकोर सब हेरागैल । बाँकी बा ट केवल उह हुँकार टान डेलक मँजिरक भुरभुरा । आझ सम्झठुँ अपन नच्लक दिन ट मनमे फेर टुफान आइसक लागठ । उ दिन आब कसिक लौटके आइ ? मनमे सँघारल याड किल बाँकी बा । हमार नाचकोर, गीतबाँस, राहरंगीके दिन सब याडमे सीमित होगैल ।
सुनिता चौधरी ‘सानु’