ढक्या ओ डेल्वा बिन्ना सीप हेराइ लागल

अञ्जना चौधरी
७ आश्विन २०७८, बिहीबार
ढक्या ओ डेल्वा बिन्ना सीप हेराइ लागल

ढक्या ओ डेल्वा बिन्ना सीप हेराइ लागल

थारु जातिनके पहिचानसे जोरगैलक कासमुजसे बनाजैना ढक्या, डेल्वा, पैनस्टोपी, पन्छोप्नी, ढक्ली हो । थारु जातिनके कौनोफें पुजाआटी, शुभकार्य, डान, पहुरा डेहक लाग ओ मनै ओरैलक ब्यालाफें ढक्या अनिवार्य प्रयोग कैजाइठ् । थारु जातिनके सवालमे किल निहोके अझकल गैरथारु जातिनके मेरमेरीक कार्यक्रममेफें पहुना हुँकन स्वागत करेक लाग ढक्या, डेल्वामे फुला ढैक स्वागत कैजाइठ् । थारु जात ओ गैर थारुनके कौनोफें कार्यक्रमम थारु जन्नी मनै कपारी मन कासमुजसे बनागैलक डेल्वा, ढक्या लेके आघे लाइनमे पहुना हुँकन स्वागत करे बैठल डेखजाइठ् । कासमुजसे बनाजैना जत्राफें सामानसे ढक्या, डेल्वा, पन्छोप्नी, ढक्ली, भौका, पैनस्टोपी यी सक्कु बना जैना मानव सभ्यताके प्राकृतिक सुरुवाट हुइलेक पाजाइठ् । यी थारु जातिनके सभ्यता ओ संस्कृतिसे जुरल बा ।

कसिक प्रयोगम आइल
अघट्य कौनोफें धातुके विकास घाँस, पटिया जसिन बनस्पतिमसे थारु हुँक्र अपन हस्तकलाके प्रयोग कैैके असिन चिज सिर्जैलेक संस्कृतिविद अशोक थारु बटइठंै । एकर भिट्टर डेल्वा, ढक्या, पन्छोप्नी, ढक्ली, भौका पैनस्टोपी, बिंर्रा यी सक्कु चिज उहे एक्कठो काँसमुजसे बनाजैना चिज हो । एकर इतिहास प्राकृतिक अवस्थासे मानव सभ्यतामे आघे बहे्र लागल टे थारु हुँक्रे अपन दैनिक आवश्यता पुरा करेक लाग ओ जैसिन चिजके आवश्यकता पर्लन् ओह प्रविधिके सिर्जना अपनहे कर्ल । ओ उ कला सीप थारु हुँक्रे अपनहे सिरजाइल हुइट । पहुरा डेहक लाग डेल्वा, पानी छ्वापक लाग पन्छोप्नी, पहुरा उठाइक लाग ओ दैनिक सामान ढरक ढक्या, अपन नन्डिया हुँकनके लाग खेलौना बनैना ओ हुँकनफें दैनिक रुपमे कौन चिज कसिख प्रयोग करे सेक्जिठा कैके सिखैनाके लाग ढक्ली, लुगा ढरक टे भौका, ढिक्रि उस्नक टे ओ अन्डिक भाट उस्नक लाग पैनस्टोपी असिन चिजके सृजना उत्पादन हुइल मानव सभ्यताके एक्ठो चरण हो । थारु जन्याओ अपनहे सजक हुइट । कौन आकार डेना, कसिन करैना, साडा करैना कि रंगिन करैना, कत्रा भारी बनैना, कत्रा छोट बनैना, उहिन कौन चिज काममे प्रयोग कर्ना बेल्सना यी सक्कु चिज थारु जन्याओनके अपन सिर्जना हुइलक संस्कृतविद अशोक थारु कठैं ।

रंगिन ढक्या काहे प्रयोग नैहुइट
पुजाआँटी च्वाखा काम ओ पवित्र काम हो । रंग कटिकी उहिमे केमिकल, रसायनके प्रयोग हुइल रहठ् । डिउटा हुँकन कृत्रिम चिजके प्रयोग नैकैके प्राकृतिक चिजके प्रयोग कैके पुजाआँटी कर्लसे च्वाखा नीति मान्जिना हुइलेक ओरर्से पुजाआँटीमे रगिंन ढक्या प्रयोग नैकैजाइठ् ।

लोप हुइटी बा ढक्या
थारु जातिनके जन्मनासे ओराइल व्यालासम चाहजिना ढक्या अझकल लोप हुइटी गैलक पाजाइठ् । ढकिया लोप हुइटी जैना लौव पुस्टा हँुकन डोस डेहना कैजाइठ् । लौव अइना पुस्टा हुँक्रे ढक्या बिन्ना कामहे महत्व नैडेहल ओरसफें लोप हुइना अवस्था अइलक थारु बुद्धिजिबी हुँक्रे बटइठैं । हमार संस्कृति ओ संस्कार जोगाइक टे सरकार आघे लैजाइ परल कनासेफें थारु हुँक्रे अपन संस्कृति कसिक बचैना हो कैह्के लाग पर्ना संस्कृतविद थारु कठैं । भौकक् ठाउँमे दराज, पैनस्टोपीक ठाउँमे मम बनैना भाँरा, ढक्या डेल्वाके ठाउँमे प्लाष्टिकके भाँरा आइलक आरेसेफें थारुनके चलन चल्टीमे अइलक काँसमुज मसे बन्ना भाँरा लोप हुइना अवस्थामे पुग्लक पाजाइठ ।

अझकल दाङके दुइठो स्थानीय तह थारु जन्नी मनै काँसमुजमसे बनैना ढक्या, ढक्ली लगायतके लोप हुइटी रहलेक सामानहे जोगाइक् लाग अग्रसर्ता डेखैल बाट । दाङके घोराही उपमहानगरपालिका ओ गढवा गाउँपालिका ढक्याके संरक्षणके लाग तालिमफें आयोजना कैसेकल बा । खासकैके थारु जातीनके जन्नी मनै बनैना हस्तकला लोप हुइटी रहलक ओरसे उहिन संरक्षण करेक लाग ढक्या बिन्ना तालिम आयोजना करलेक घोराही उपमहानगरपालिकाके मेयर नरुलाल चौधरी बटइलैं । उहे तालीममे सहभागी हुइलेक उर्मिला चौधरी अझकल ढक्या बेच्के घरखर्च चलाइक लाग सहज हुइलेक बटइठी । घरके काम सेक्के पुर्सडके व्यालम डेल्वा, ढक्या बिन्ना करलेसेफें अझकल माग अनुसारके पुगाइ नैसेक्लक उर्मिला कठी । उर्मिला मेहेनत अनुसारके एकठो ढक्या एक हजारसे ४ हजार रुपियाँ सम बेच्ना करले बटी । पहिल पुरान डिजाइनके ढक्या, डेल्वा बिन्लेसेफें अभलकल पानक पटिया, लोटिया, पुजाआँटी, टेन होल्डर ढक्या, डेल्वा लगायत बिन्ठी । पहिले साधारण ढक्या किल बिन्ना करलेक उर्मिला गैलक पुस पहिनामे घोराही उपमहानगरपालिका आयोजना करलेक २० डिन्वा ढक्या बिन्ना तालिमसे लावा लावा डिजाइनके सामान बिन सिख्लक बटइठी ।
अञ्जना चौधरी
(लेखक पत्रकारिता पेशामे संलग्न बाटी ।)

ढक्या ओ डेल्वा बिन्ना सीप हेराइ लागल

अञ्जना चौधरी