संस्मरण
भुरभुरासंग झुमल दिन
थारू गीतबाँसम छुटहमसे मन पर्ना महि डस्या अइनासे पैल्ह करिब दशदिन आघसे नाच सुरु होए । गाउँम दिनभरिक काम कैख डट्करल सनझ्यक बेरी खैटिकिल नाच जाइ लाग हडबड हडबड सपरट दिदिहँुक्र महिफें मैफें पाछ पाछ नुकनुक जाउँ । दिदिक्सँग मगमगैना तेल ओ बटरफलाइ लगाक जब आफन घरसे बठन्याँवन गाउँक गल्लीम निकरना ट सलगाउँ मगमगाए । हमार गाउँ छुटिमुटी रलसेफे खै काजे हो जैह्याफें अंगना भरल नाच हेरुइया रहिंट । कभुकाल ट पानी पियाख डट्कर जाइ । बरबर बठिन्यन नाचट । हमार अडरीक बठिन्यन कभु नाचि कभु ट नाच हेरुइयन पानी पियइटि ठिक होए । आपनआपनगाउँसे मन्डरा लेल आइँट् । आपनआपन मन परल बठिनेनके आघ आघ मन्डरा बजाइबेर रात मुर्घी बस्लक पटा नैपाइँट् ।
मन्डरेन डस्या अइनासे पहिल दुई तीनचो मन्डरेन जाँर पिवैना चलन रह । दिनभर घोंघी मछ्छी मार जाइ । आपन आपन मन्डरेनक टबर्का बर्का मछ्छी मारट । मै ट मछ्छी मार नैजानु । सक्कुनके चप्पल बोक डिउँ । गोहिहुँक्र महि खिझ्याइट । टुँ आपन मन्डरेह का खउइबो ? कैख । सनझ्यक घर घरसे जाँर चाउर टीना न्वाँन तेल मेराक सक्कु बठिन्यवन मिलक महटान घर रिझाइ । मन्डरेन जाँर पियाइ । जाँर पियइलक् दिन डसंैह्या नाचसेफें छोकरा नाचफें नाँची । कभु ट रात बिटलक पत्ता निपाइ । बिहानक डिह्वा खेटवाम काम कर्ना रलसेफें राहरंगीट कना चिज बरा भारि मानल बाटँु मै । आउर अघट्यक नाचकोर बरा मैगर सैगर चैनार चम्पन रह । जब डस्या आइलाग ट गन्झर गन्झर नाचट । सक्कु गाउँ गाउँम अउरमेर चैनार गाउँ गल्ली लाग । महटान अंगना भर नाच हेरुयइन रहट । कभुकाल ट बैठ्ना डेना खटिया नैपुग । बैठना ठाउँ निहोक गल्लीम ठह्र्याकफें नाच ह्यारट । हमार गाउँक नाच नस्से मन पराडिहट । सक्कुजन ढिक्रहोक रात, रात बिटाइ पर्ना डसैंह्ंया गीतमध्ये एकठो महत्वपूर्ण गीतबा, जौन गीतहो कुइलरीयाह मुआकफें जिवाइक पर्ना ।
ढिक्री पुजक सेकके आपनसे भारी मनैनसे आशीर्वाद लेनाओ डौनाबेबरी माला घल्ना प्रचलन बा । डसैंह्या नाचमसे ढिक्रह्वाके रात विशेष रातहो । ढिक्रह्वा रात पाछ ढिउरम पाँच छ दिन किल नाच जाइट । डौनाबेबरी घालक ढिक्री खाखुक सप्रनु । बिहान पिट्टर नैडिहटसम भुटला चोंस नैहुइट् । पिट्टर डेना भात टिनम भुटला परजाइट कना हमार डाइ कहट । उह ओर्से भुटला बिन चाेंस्ल नाच जैना रह । लाहिक खरी ओ माटिले लहाइल भुटला खनखनार रह । एक्को नैचप्कना आप दिनके बास अइना स्याम्फु नैरह कि नैकिन सेक्जाए माटि, खरीले केल लहाइ पहिले । भुटला चप्काइक लाग मुहम घस्ना बटरफलाइ लगैनु । भौकमसे उजर गोन्याँझिक्नु । तारमसे कर्या पेटी झिक्कन हडबड हडबड गोन्याँ पेहनु । अंगनम सक्कु गोहिन अस्या लागटलह । मँजिरा हाँठम लेनु । डाइ मँजिरम लौव भुरभुरा लगाडेल रलही । काजेकि ढिक्रहोक रात अउर रातसे विशेष रात रहट । लालपियर काइल उजर मँजिरक भुरभुरा नाचबेर । पाछ बैठक नाच हेरुइयनके लिलहारी लिलहारी लरिन काहुँ । हम्र ट आपन ढुनम नाचटही ।
जबजब उ मेरीसे उ मेरी फ्यारा पुग लागि ट म्वाँर मँजिरक भुरभुरा तानहस लाग । पाछ बिलिटक हेरुँ किहुनै डेखुँ । गुरगुर गुरगुर नाच हेरुइया कसिक चिहिन्ना हो ? घरीघरी तानहस लागटह । फेर बिलिटक हेरुँ उ ट महि ह्यारक मार तानत काहँु । मै पटा निपैनु । तानत तानत म्वाँर मँजिरक भुरभुरा तान सेकल रलह । जब बिहान हुइ लागल ट, नाच हेरुइयन घरघर जाइ लागल रलह । भुवर बिहान हुइल ट एक बगार थारु खटियमसे उठक जाइ लागल रलह । एकठो थारुक पाइन्टक पाछक गोझेम मोर मँजिरक भुरभुरा जौन थारुम्वाँर आघ केल मन्डरा बजाइट । जबजब भौका छोरठँु ट उह मँजिरक भुरभुरा हेरठुँ । उह दिनके याद आइठ । डस्या आइबेर चैनार चम्पन लग्ना गाउँक गल्ली महटान अंगना सुनसान लागठ । मेरमेरिक गीतबाँस नाचकोर सब हेरागैल । बाँकी बात ट केवल उह हुँकार तान डेलक मँजिरक भुरभुरा केल । आझ सम्झठुँ आपन नच्लक दिन ट मनमे फेर टुफान आइसक लागठ । उ दिन आब कसिक लौटके आइ ? मनम सँघारल याद केल बाँकी बा । हमार नाचकोर, गीतबाँस, राहरंगीके दिन सब यादमे सीमित होगिल ।
सानु चौधरी
बेलौरी कंचनपुर