कथा

बिस्टान कम्डा

वैशाख जेठके महिना सारा फट्वाँ परटि बिल्ग । गहुँ, मस्री, अर्सि, मकै सब बालि ठट्याठट्या किसानन् सरटार रहैँ ।
सङ्गसङ्ग बर्खा पचपछ पचपछ लागटह । सबजे खेटिबुन्डिक टयारिम लागल रहँै । कमैयन आपन आपन हर जुवा ढाँठमसे छोरठ ट किउ अट्वल्यमसे निकारठ । बिहन्यसे बड्डो लोहरक घर कुइला लेल लेल फार ओ फहर््वक ढार पिटुइयन्क म्याला डेखपर । गाउँम ओह एक्ठो लोहरा बाँकि रह । साराजे लोहार पेशा छोरछोर कोइ बम्बै ट कोइ डेहराडुन, मन्सुरि, सब इन्ड्यक कालिपारे बनसेकल रहैँ ।
“यि बड्डो लोर्हा मुलसे ट सारा गाउँक खेटि रुक्नाहस जे ?” बिजलपुर्हान बर्का कहठ ।
“अरे का सुर्टा लेठि डाडु ! सारा जब्डम प्वाँरि छिटडेबि, ना हर जोटक् परि नाट डेसाहुर बेडबेगारि करक परि ।” ओकर बाट ओनाक साराजे होहलैठ ।
लोहरक भाँठम, किउ गाउँम उरल फट्रङ्ग बट्वा बट्वा मजा लेठ ट किउ लैलाहा लैलाहा गफम भुलल रहैँ । चैनपुर्हान बर्कक आपन ब्याठा । ओकर भुट्टिम लानल बछ्वा बेराम होक सारा खेट्वा पर्टि रहल पिर सुनाए ।
आझकाल कर्टिकर्टि सब कमैयाँ बुक्रहि खेट्वाओर लाम लागल डेखपर्ठ । आघआघ जुँवा मच्याइल गोरु लेक कन्ढ्यम हर, फहर््वा, छटरि ओर्हल डेखपर्ठ । भन्सर्यन कपारिम कल्वा, मिन्हि बोक्ल डोक्ल्याक डोक्ल्याक आपन आपन खेट्वा टकाइठ डेखैठ ।
डिन्ख, सारा गाउँ सुनसान होक भैंयाए । खालि सुँअरमाकर, छेग्रिभेँरि, छोटछोट बच्छु खुँटाम गर्याला गलाइल रठ ओ बाँकि कुक्कुर बिलार हुड्हुडाइठ । मनैन्क नाउँम डँुगडुँग बुर्ह बड्डिबड्डा, आपन आपन नट्या नटिन्यन अगोर्ल रठ । किउ बुँकु बोक्क यहरओहर नेंगट डेख्टो, केव्रmोभर च्यँहरच्यँहर रुइना लर्का सुफलैना कर्रा ।
साल भरिम, महिन सब्से मन नैपर्ना महिना कलक बर्खा । सारा गाउँ सुनसान । जेकर ड्वार हेरो हर्कल । महासप्पाओन लग्टिक बर्खाक डिन । डिन पर डिन ढिरढिर किसानन, सारा खेट्वा चिरडर्ल । कुल्या झार्क चारुवर पानि चटारडर्ल । सारा फट्वा टलाटल, छेग्रिभेँरिनक चरन मर्टि जाइटह । टल्वाइल खेट्वाक उप्पर,सारा छुरिया गन्डालिकेल उरट बिल्गट ।
किसान्न ढमाढम बेरहा जोट् जोट् ब्यार गिरा डर्लरहैँ । केव्रmो ब्यार अंग्रिक प्वाँघा हसहस उप्पर टिप्पा निकारडर्ल रह ट केव्रmो भर अभिन उँइरम उज्र भैल अँक्ख्वा फाकल डेखपर ।
पसपौहा छुट्वा छेक सारा हरजोट्वन, हरजुँवा खुट्या खुट्या गोरु भैस ढिला डेहल रहैँ । हरजोट्ख सिहरल पस कोइ हिला माटिम लोटलोट सिर्हा मेटाइँठ ट कोइ रुख्वक छाँहिम गौहर््याइल पगराठि मारँठ । ब्यारिक अँखोर्यन कम्डम आपन आपन हर्चाली करँठ ओ पसपौहनसे ब्यार रखाँइट ।
हमार किस्नान ब्यार रखुइया डौलट्या काकुक छाइ, चम्फि रहि । बिस्टान घर कमाइठ कमाइठ चौड पन्ड्र बर्खा पुगगैल रहल हुँइहिन ओइन्क । चम्फि ओहंै कमाइबेर जरमल रहिन हुँ ।
उ महिनसे डुइटिन बर्खक उल्लर रहि । बिस्टान घर म्वाँर छेग्रह्वा लागल डुइ बर्खा हुइटह । उ महिन छेग्री चराइ आपन सङ्ग लैजाइक कोसिट करि ।
उ कहि, “रै पिरक्या हमार बेरहा ओर नस्से घाँस लौटल बा । आझ ओहँर लैजाइस आपन छेग्रिन ।”
ओकर बाट, कुव्रmक पाड, मै कब्बु नैओनाव । आपन गोचन सङ्ग छेग्रि खेर्ना मजा लाग । डिनभर छेग्रिन गोठ्याक गन्ढैलम लहैना । मच्छि पकर्ना हमार ब्यालो रह । गेङ्गटा कहर्ना मजा लाग । जिउ जुरार हुइलसे गौह्वाहस बालुम बिलिटक घाम टप्ना और छनडिक सैयर लाग । कबु कबु ट बर्खैह्या ढँुमिल पानिम लहाक ट्याँरा लाल लाल बिल्ग । सफा कराइक लाग बच्चैलि भँेरयक डुढ आँखम डार मारि ।
एक डिन बिहन्य, मै भेँम्ह्रल भेँरौहा ओर झक्नु । सारा पसेल, डौरि छुच्छ बिल्ग । चम्फि म्वाँर सारा पसेलिक भेँरि छोर्क किस्नान बेरहा ओर लैगैल रह । घारिम डौलट्या गाँजा साटटह । मै पुछ डर्नु काकुसे ।
“गाँरिम भेँर्या बोला बोला पस्रि गढा, जा हालि चम्फि खेँडक लैगैल बेरहा ओर ।”
महिन महाडिक लागल । आझ म्वाँर गोचनसे छुट्ना हुइल । भुँनभँुनैटि फरड्वाल निकर डेनु । बेर्हक पन्ज्र भेँरि लपलप लपलप चह्रट । मै रिससे चुरचुर रहुँ । आपन भेँरि लौटाक गोचन ओर लैजाइ टहुँ ।
उ कहल, “बर्का मजासे चह्रट, नस्से चह्रा बा, जिन लैजा रै ?”
मै रिससे उट्मुटा गैनु, “टुहिँन के छोर्क लान कहल रि, चम्पकरी..?”
म्वाँर गारि उहिन कसोह नैलग्लिस । उ हाँसल । “नारिसा ना पिरेम, आझ ट्याका यिहैं चह्रालेटका, काल आपन गोचनसंङ्ग लैजाइस ना ट ”
सबडिन पिरक्या कहुइया आझ महिन मौलारसे नाउँसे बोल्कारल । म्वाँर डाइ केल ट मजासे नाउँ लिह । ओकर मैगर बोलिसे म्वाँर रिस जुरागैल । भेँरि हँक्टि हँक्टि मेँर्वम ठिलिक गैनु । उ महिन कम्डम बलाइल । ओकर बाट ढ्यार मै नैओनैनु ।
उ पोक्रिम बासि लेक आइल रह । महिन पकौना ओ खराइल रोटि डेहल । एकघचि ट मै नैखैनु । उ खाइलक लाग अर्जि करल । डानडान भुँक ट लागल रह । मै आपन हन्सा रोक नैसेक्नु, गपक्वा डर्नु ।
उ कम्डम डोर्याक लैगिल । ओकर सुमेलिम बासि जुर पानी रहिस, मै छँक्या लेनु । उ ढ्यारनक आम बिटोर्ल रह । कौनो पकसुक्खा ट कौनो कुइलरियक पाडल । महिन कुइलरियक पाडल आमक बास खोब मनपर । एक्ठो किम्होर लेनु । महिन डेख्क खिस्ससे हाँसल चम्फी ।
पन्ह्वाडार ढक्यक गोँरि डर्ल रह चम्फी । खँर्किमसे छेँडना, कसुँगा, पुँजा ओ छिटिमिटि कलटरिक खोर्या निकारक पानी भरल । कसुँगा भिजा भिजा चिरल । कौनो टुल्या रंगिन ट कौनो भाँटा रंगिक रहिस् । हरेर, हर्ड्यार, मेरमेरिक रहिस् ।
गाँेरि बिन्टि बिन्टि महिन ह्यार । ओ फें खिस्ससे हाँस । ओकर हर बोलिम पिरेम जोरल रहिस् । चम्फिक बोलि महिन सुरटार लाग लागल रह ।
साइड महिन चिम्चाम डेक्ख हुइ, उ आपन गोँरि ठट्याइल । कम्डम डुनु पाँन्जर छ छठो पिल्लो ख्वाडल । महिन टिन बिस चकचिउरक फारा टुर पठाइल । उ घोरबास्सा बनैल रह । ढ्यार जहन्क कम्डम पिल्लो खाँचल डेख्ल रहुँ, टब्बु भर खेल नैजानु ।
खोल्टिम गनगन पाँच पाँच ठो चकचिउरक फारा भरल । डुनजे जोरि जोरा बैठ्क ख्याल सिखाइल । कबु ठेक्ना पसार्क बैठ । म्वाँर टाँङ्गक उप्पर आपन ग्वाँरा बुकु सिउराक हाँस । बर्का ठुलठुल टाँङ्ग, महिन गरु लाग ट ढिरसे उस्टा डिउँ । आपन बैठलफें ख्याल नैरहिस उहिन । कबुकबु ओकर नेँहङ्गा उप्पर समसम उसुक जाइस् । भिट्र उज्जर उज्जर जाङ्घ डेखाइस । म्वाँर लजर भिट्रसम पुग्जाए । महिन हेरट डेख्क खिस्ससे हाँस ओ डान्चे टर सार ।
घोरबास्सा ख्याल बेर उ म्वाँर पाँजरक खोल्टि आपन गलसाँस बनाए । म्वाँर खोल्टि आपन घर बनाए । कर्टिकर्टि सब कब्जा कर्क आपन दरबार बनाए । उ कह अघट्यक मनै यि बाह्र ठो खोल्टिसोंचक महिना बनैल ओ टिसठो फारा अन्सार डिन । ओसहक छ ठो पिल्लो अन्सार अट्वार, सोम्मार, मंगल, बुढ, बिफे ओ सुक ।
घोरबास्सा खेलक बरस, महिना, डिन, पाख समझना महिन लिरौसि हुइल रह ।
ओकर भरखरिक लौझा बैस आङ्ग जाङ्ग फुलगैल रहिस् । बैस भर टहिस् । पोरसालिक सिवाइल बिलोजफें टनटन होक उप्पट्वा होगैल रहिस् । लहङ्गाफें घुठ्ठिक उप्पर होक लिल्हड्डा डेखाइस् । बाजुम बिलोज गझँल बिल्गिस । छाटि डिनपर डिन बहर्टि डुम्डुमार बिल्गिस । पुट्ठा बेरहा उँइराहस चाक्कर हुइटि जाइटहिस । सैँरयार आँख । बाँसक कम्चि जस्ट सिटल ढ्याबर । कर्या लम्मा भुट्ला, पुट्ठा छुअल रहिस ।
घोरबास्सा खेल्टि खेल्टि उ मुट गैलरह । डुम्नक ओल्टार नैपुग्टि उ बैठ गैलरह । सर्रसर्र सर्रसर्र सुइय ऽ ऽ सुइय ऽ आवाज सुन्मिल । ओकर मुट डुरसम डुम्नक भिसम बहल बिल्गिस् ।
जुन उप्पर आगैल रह । कल्वा खैना बेला होसेकल रह । मै भेँरि ख्यार लागल रहुँ । उ कहल रह, पिरेम काल फें यहैं चह्राए लानिस् ना । मै ट्वारलाग फें बासि उठाडेहम ।
ड्वासर बिहन्य भेँरौह्वा ओर गैनु । सारा पसेल छुच्छ रह । मै अन्सार डर्नु । किहुसे बिना बोल्ल सरासर टलबड्रिक खेट्वा टकाडेनु । चम्फी भेँरिन बेरहक पन्ज्र पन्ज्र चह्रा डेहटह । उ महिन डेख्ख खुसि बिल्गल ।
“कट्रा डिन उठ्वासम सुट्ठ्या रै पिरेम, टै ट ? आपन जन्नि कैसिक पालि यि लांैरा !”
मै ओकर बाटक जवाफ नैडेनु । उ डिनफें म्वाँर लाग खैना लानडेल रह । पोक्रिमसे ढिकाइल रोटि ओ आमक चट्नि डेहल रह । हम्र डुनुजे मँेर्वम डुनुपँजार ग्वारा पसारक खाइल रहि । उ महिन जरजर जरजर खोब ह्यार । महिनसे ढेँस्क बैठ आइल रह । मै लजाक डान्चे टसकल रहुँ । उ फेरसे म्वाँर ओर पुट्ठा सारल रह । म्वाँर जोर नैचलल । चम्फी आपन पिठ म्वाँरम आर लगैल रह । महिनसे बटाइबेर ओकर बोलि लरबराइस् ओ मै उहिन ठरठराइट पटा पाउँ । ओकर साँस बहर्टि जाइटहिस । उ पकर्क डुम्नक ओल्टार टानल रह । महिन कचकचाक पव्रmल रह । मै उम्क खोज्नु ओकर बल्गर पख्रक आघ कौनो जोर नैसुझल । उ म्वाँर जिउ पोग्घके कक्वा बझैल रह ।
ओकर छाटि भटभट भटभट करिस् । एकघचि पाछ महिन आपन उप्पर सटाइल रह । मै ओकर छाटिम कन्पट ढैक चिमचाम रहुँ । उ म्वाँर सारा आङ्ग जोर जोरसे चिम्वाट । उ म्वाँर कट्टुक लारा फें ढिलढिला डेहल रह । उ म्वाँर गाल किम्होर डेहल रह । उ बल्गर रह । मै ओकर फाँडमसे उम्क नैसेक्नु ।
एकचोट्य डौलट्याह खँख्रट सुनमिलल । उ महिन उस्टाक जुरुक्कसे उठल ओ आपन अढ्ढिउन खर्कि झराइल । मै ढुक्ल ढुक्ल कुल्य कुल्य भग्नु ।
उ डिन मै पटा पैनु । म्वाँर जम्माभिट्रि आङ्ग फें चलल् रह । जिउम काँटा निकरगैल रह । जिउ भिट्रसे गुडगुडाइल रह । कट्टु भिजगैल रह । म्वाँर जिउ और छन्डिकसे झमझमाइल रह । और डिनसे फरक मेरिक मोटु भट्भटाइल रह । महिन डरफें लागल रह ।
बेँग गाँेगाइ लागल रहैँ । मचामच बरखा पर लागल रह । कमैयन भिस पुहैनम लागल रहैँ । किउ खेट्वम घुरौरक मल बगैनम भिरल रहैँ । केव्रmो खेट्वा गेजाँर करल टल्वाइल बिल्ग । ब्यार कटनिन टिगोरिया, खटौलि, छट्रि ओ केरक सुखल चिरल मचार कखरिम डब्ल डब्ल जाइँट । भन्सरियन कल्वा, मिन्हि लेल डुम्नम अँस्या लागट । लर्का खेलुइयन च्याँहा च्याँहा लर्का रुवइटि कम्डम खर्किक बाल्हा जुलाइँठ ।
एक पाख डु पाख, ओजरिया अँढरिया कर्टि गाउँक मनै एक घर डु घर कर्टि खेट्वमसे उच्याँइ लागल रहंै । बर्घरान घर बर्खाक सख्लर्हन बगबग बगबग करँट । जुझिकजुझा किउ किल्वाहि लगाइँट ट किउ हेँगा घुमाइँट । ढान लगुइयन आपन आपन ग्याँरा सहेर्ल रहँट । ब्यार फिँचुइया ओ बोकुइयनके कर्रा ।
ढिरढिर उँइरम सबजे ब्यारक बखारि बहान डर्ठ । गाउँक चौकिडर्वा हेरेरि पुजक लाग हाँक पार डारठ । सारा गाउँ चम्पन लाग । लर्कन्हक गफ, आझफें बड्डो चिरक्या आगिम सुस्वाइ रै । किउ कह बर्का गुर्वा आपन जिभिम टिरसुल छिराइँ ।
उ घरसे उ घर हरढौवा खउइयन मचल रहैं । किउ मढ पिइ पिइ गोड्डैटि टिन डगर बनैटि जाँइठ । सबजे आपन आपन रम्टम ।
बर्घरान घर रामझुम्मर नाचक टयारिम लागल रहैँ किसन्वन । किउ गैँसम चप्टल मकरक जाल सफा करट, किउ मट्टिक ट्याल डारठ । किउ नाँचक टलबाडरके सिउन सिँअट । नाचक गाउँभर सारा हल्ला ।
हम्रफें का कम । उ डिन आपन आपन छेग्रीभेँरि हालि खेड डर्लि । किस्नान घरसे हालि हालि बेरि खा पिक बर्घरान घर जुट्ना सल्ला रह । उ डिन फें पर्डक डौँरि टन्ना ठाउँम बैठना ठाउँ रखैना बाट हुइल रह । पर्डक पँज्र बैठ्लसे डुठो फाइडा रह । एक्ठो ट भिट्टर का का हुइटा सब भलिभाँटि जन्ना । ड्वासर टखठक आघ बैठ पैना ओ फटिकसे नाच ह्यार पैना ।
उ डिन चम्फी महिसे सल्ला पर्ल रह । “ओइ पिरेम ! महिनफें संग लैजैहो ना ? कहल रह ।”
बेरि जुन उ मुहभर पाउडर घँसल । अँढारमफें उ ढकढक उज्जर बिल्ग । आपन डाइक झोबन्नहा भुटलम जोर्क जुर्रा पारल । सैरयार आँखम सुर्मा लगाइल । सारा ढ्याबर लाल कराइल । महकनि ट्याल गडौरिम लेक मुरि छपछपाइल । छोटमोट सिँसिक सेन्ट आपन कख्रि कख्रि घँसल ।
उ ऐना हेर्टि कहल रह, “आब कैसिन बिल्ग टँु पिरेम ?”
“महा सुग्घर रि !”, कटि मै बाट छिंङ्गटा डेनु ।
चम्फिक न्याँङ्गल डगर मगमगाए । आँजर पाँजरसे नेंगुइयन उलिट बिलिट ह्यारँठ । कौन घरक लवन्डि हो रि ? ना सुग्घुर कहँठ ।
उ म्वाँर हाँठ पकर्क नचहेर्निन्क बगालिम पचपचह्यट भिट्टर पेलाइल । आपन गट्यक भिट्टर खुस्टैल रह । मै फें महकनि सेन्टक बास आपन सुमरिम लिहा करुँ ।
जगामग गैँस बरल रह । आढा राट पाछ नाच सुरु कर्ल । आढासे ढ्यार लर्काव ट निडागैल रहैं । किउ आपन डाइन्क बँुकुम ट किउ आपन बाबक कन्ढम ओङ्घाइँट । रामझुँमरके नाच सुन्क हुइ डुर डुरिक मनै गाउँझरालि बगालके बगाल लहर््या मच्यामच्या आइल रहैं ।
नाचक सुरुम सुम्रौटि गाइक सुरु कर्ल रहंै । एकघचि पाछ ढावन निक्रल रह बर्का बर्का क्वाँक बनाक । सारा नाच हेन्र्यन होल्हा होल्हाक टब ढ्यार लर्कनक निन् खुलल रहिन् ।
हमार पाछ एक बगाल ठेल्ह्वन ठिल्कल रहंै । उहँ बगालिम चैलहान लौटन्वा फें रह । उ महिन चम्फीक ओर्से नाट लगाए । सड्ड साला कैख चलाए । महिन महाडिक लाग ।
उ पाछसे चम्फीह खिड्वार । चम्फी बिलिट्क खिस्ससे हाँस । सायड उ सिंगलन पाक हुइ, उ चम्फीह ढ्यासक लग्ग आइल रह । डुनु जहन्के बैस एकआपसम मोहन्यैटि रहिन । उ कबुकबु चम्फीक पुट्ठा बटाक म्वाँर चुट्टर चिक्ट । महिन महाअन्कुस लाग । पाछ बिलिट्क हेरुँ ट, नारिसैहो हो, साला कह । म्वाँर डिमाक ढिकगैल रह । मै चम्फीह ड्वासर ठाउँ जाइ कहुँ । साइड उहिन मजा लागिस् ओह मार बहना बनाए । डोसर ठाउँसे नैबिल्गि मजासे कह । अट्ठह मजा बा पिरेम, कह ।
मै लौटन्वक बानसे मिच्छागैल रहुँ । उ गटियक भिट्टर हाँठ घुसार । मनैन्हक चाल पाए ट बलटल चुप्पसे हाँठ निकार । एकघचि पाछ उ बगालिमसे बाहिर निक्रल रह । महिन महासन्टोख लागल रह, आब ट मजासे नाच ह्यार मिलि कैख ।
एकघचि पाछ चम्फीफें पिरेम अट्ठह रहिस मुट जाइटुँ कैख बाहेर निक्रल रह । उ ढ्यार बेरसम् नैआइल । म्वाँर साँसपरान छुटलागल रह । मैफें उहिन खोज निकर डेनु । ढ्यार ठाउँ घुम्नु । बगालि बगालि झँक्नु, उहिन नैभेटैनु । मै बर्घरान टौवा टर मुट गैल रहुँ । ओह टौवक टर डुनु जहन जँरजेटल डेख्नु ।
लौटन्वा उप्पर सिउरल रह । महि महागुस्सा लागल । डुरसे डक्लैनु ,“का कर्ट्या रि चम्पकरी?”
म्वाँर बोलि सुन्क झरफराक उठ्ल । लौटन्वा आपन पाइन्टर पकर्ल घरक पिखाँहि ओर भागल ।
चम्फी चुमचाम म्वाँर हाठ पक्रल ओ टिनघिन टिनघिन टन्टि घरवर लानल । घर पुगठसम् उ एक अक्ख्राफें नैबोलल । उ सरासर आपन बुव्रिmम पेलल् ।
महिन आपन बुव्रिmम पेल्नास नैलागल । ढ्यार बेर घरक पिखाँहि ठर्ह्याइल रहुँ । म्वाँर रिस उट्मुटाए । लौटन्वाँह छुरियाले गोभडेनास लाग । मेरमेरिक बाट डिमागम ख्याल । सायड मै फें चम्फीह मैयाँ कर लागल रहुँ । ओकर लाग मै फें सपना डेखलागल रहुँ ।
मै फें उ राट नाच ह्यार पुगगैनु । कचरक्क भोँगल्ला बिहान कैख नाच हेरल रहुँ ।
जस्टक बर्खा झरि करल ओस्टक ढान पोँकि फँकैटि गैल । डिउहम मकै हरेर, गझिन डेख पर । मकैक ढानिकानि निव्रm लागल रह । कौनो कौनो डाँठम ठ्वाँठा लाग भिरलरह । अलारि ठ्वाँठम उज्र म्वाँछ निव्रm डटलरह । पन्हेर्वा किसन्वन आपन आपन ढानबालि डेख्क फोँहाइठ ।
यि बर्खाफें किस्निन्याँ काकी चम्फीह जोखन्याँ डिउहम मकैक अँख्वारि कर फट्ल रहिन । चारुओर हरेर बिल्ग । मकै ढानिकानि छिप्टि जाइटह । डिनपर डिन मकै गुडैटि जाइटह । ओस्टह चम्फीक बैँसफें डिनडिने छल्कटि जाइटहिस् । ओकर बर्खक उपार सिवाइल बिलोज अढिउन नैहुइपैटि उपट्वा होगिल रहिस् । उ और छन्डिक सुग्घर बिल्ग । गाउँक सारा ठँर्यन रैहोरैहो करँठ ।
सड्ड लिखन्डरान मङग्रा घाँस काटक बहानाम जोखन्याँ डिउहाँ ओर जाए । उ चम्फीक ढ्यार पिछा कर । डिनभर भर चम्फीकसंग सुग्गा हाँक । हुइल पुगल घरक लांैरा, उप्परसे लिखन्ड¥यक छोट्का छावा । ढ्यार आस भरोसा डेखाइल रहिस् चम्फीह । एक डिन अँट्वक उप्पर उ चम्फीह उँक्वारभर पकर्ल रह । ओकर ढ्याबर चुहुक डिह । उ सब डेख्क महिन बर्डास नैह्वाए । डुनुजहन ठप्पाठप हँस्लिसे ठप्का डेनास लाग ।
घर आक डौलट्न्याँ काकीह सब बाट बटैनु । उ म्वाँर बाट नैपट्यैलि । उल्ट महिन डक्लैलि, “यि पिरक्या अस्ट अस्ट बाट बटैही, म्वाँर छाइक फटरंग उरैबो ट ठिकबाट नैहुइ ।”
गाउँक हरेक ठँर्या बठन्यावनक मुहम ओह चम्फीक फटरंग झुलल रहिन् । आझ ट उहिनसे डेख्नु रि । काल्ह ट उहिनसे डेख्नु रि कहँठ ।
किउ कह, “ना बटाउ रि आब उ रन्डिक बाट, और बाट पैहि नाइ, घोँस घोँस ओव्रm बाट ।”
एकजे डुजे करट करट आपन आडट बनाडारल रह, चम्फी । कबु लौटन्वाँ, ट कबु मङग्रा । ओकर पठ पहरु ओ मङग्रा खोब डब्निभिर्या खेल्ल हुँ । डिब्वा, पहरु सब जहनसे ओकर फटरंग जोरगैल रहिस ।
उ आपन बुरहाइल बुडिकसंग सुट । सँझ्या हुइटिकि उ सट्टसे बाहेर निकरडिह । उ गाउँक ठेल्ह्वनसंग आढाआढा राट बिटाक आए । मै ढ्यारचो ओकर चिमा लागल रहुँ ।
“राटराट कहाँ जैठ्या रि बुडि ?, असिक घुमल नैमजा हुइट ।”
टँै चुप्प सुट रि बड्डी कटि आपन बुडीह कचोट डेह । डिनपरडिन ओकर जीउम फें बडलाव डेखपर । सिर्वक बुव्रmहिन यि चम्फी नस्से ठुल्हाइटा कहँठ ।
ढिरढिर ओकर ढिँर बाहेर निव्रm लागल रहिस । बल्ल डौलट्न्याँ काकीक कर्रा पर्लिन । ओकर बाहेर सर्लक बाट खोब पुछलिन, चम्फी चालचिघार नैकरल, आपन बाट नैबटैलिन् ।
म्वाँर बाट बल्ल सँच लग्लिन डौलट्न्याँह । उ ढ्यार पस्टाइल रहि । गाउँम चलल् सारा फटरंङ्ग, डौलट्या काकुठे डराडरा बटैलि । काकु ढ्यार ढिकल रहैं । फुँहर फुँहर गारि गरयाँइठ । उ राट डौलट्न्या काकी नैडेख्टि ट काकु गँरझुल जैट । उ घ्याँचम डौरि फँसा सेकल रहंै ।
ड्वासर बिहन्य गाउँम जुट्ह्याला बलैल । भलमन्सा बरापु चम्फीह खोब पुछ्ल ओ कब्लैल । उ कुछ नैबकल । पन्चायटमे आइल सब्जे चुमचाम, एकऔरक मुह टक्ना केल । कुछ उपाइ नैसुझलिन ।
मै ढ्यार अट्गरहोक, मङग्रा नाउँ लेनु । साराजे म्वाँरओर हेरल रहैं । लिखन्ड¥या काकु महिन महा जोरसे डाँटल रहंै, “कौन घरक लौंरा हो रै !, सारन कचल्लि डेभल्लि लर्का पन्चायट ओनाय अइहि, सब जहन बाहेर खेडो… ।”
मै डराक लालपिअर होगैल रहुँ । साइड भलमन्सा बरापु सुराक पैल । म्वाँर पर्गा लागडेल । “ज्या सुन्ल बा, डेख्ल बा ओह ट कहटा । लिखन्ड¥या ! अप्न चिम्चाम ओनाइ, अप्नक छावक नाउँ आइल ओहओर्से ढिकटि ?”
पुछक लाग भलमन्सा बरापु मङग्राह बलाइ फँट्ल । चौकिडर्वा एक्क घचिम खोज्क लान डारल । भलमन्सा बरापु खोब पुछ्ल । मङग्रा चुँइचिघार नैकरल । चौकिडर्वा पानीम भिजाइल कोर्रा लेख आइल । टब बल्ल मङग्रा आपन मुरि हिलाइल रह । उ ढ्यार जहन्क नाउँ बकल रह ।
लौटन्वाँ । डिब्वा । पहरु । माघु । सोम्लु । फगुवा ।
टब लिखन्ड¥या बल खिचल रह, “सुन्लो, म्वाँर छावा केल बा यिहिम ?, सारा गाउँक ठेल्ह्वनसे सुट्ल बा यि लवन्डी, म्वाँर छावक केल गाँरिम खोँसहि ..।”
भलमन्सा बरापु आँखर बोलि कर्टि, लिखन्ड¥याह चुप लगैल ।
डौलट्या काकुक मुरि उप्पर नैउठ्लिन् । चम्फी एक पाँजर सुँक्क सुँक्क कर । सारा किसन्वन बेजुबान होगैल । आब केकर पिठिम करि कनाम ।
लौटन्वँक उप्पर कराइ कलसे ओहर लौटन्वक बाबा टिरपट हुइस् । मै अइसिन उडरबैँटा पटोइह्या नैचाहल हो कह । पहरुक उप्पर कराइ कलसे पहरुक डाइ कहिस्, डसभटारी छलछल्हिहँ मै नैलेठुँ, ओइसिन पटोइह्या कहिस । गाउँक मनै नासमझ होगैल । खेल्झ्याल खेल्झ्याल करट करट मिन्हि जुन टस्क लागल, फैसला उपार नैलागल ।
कौनो उपाइ नैसुझल, भलमन्सा बरापु आपन निर्णय सुनैल । लौटन्वा, मङग्रा, पहरु, माघु सब जहनके घरमसे डारकँुरक सटाहा एक एकठो जिटा, छेगरि, भेँरि, सुँअरमाकर मर्ना बाटम छिङ्गटैल ।
भल्मन्सा बरापु, डौलट्या काकुह सल्ला डेटि हालिसे हालि छाइह डगर लगैना सल्ला डेल । जुट्ह्यालम आइल मनै ढ्यारजे चम्फीह ठुक्कैलि कल । ओकर मुरि टरसे उप्पर नैउठ्लिस । डौलट्या बरापु टिनघिन्यट घर लानक खोब डक्लैल ।
ड्वासर डिन डौलट्या काकु चैनपुर्हान कुज्वकम चम्फीह सौप्ना बाट कर्ल । अइना बुढक पक्कापोर्हि खैनाबाट हुइलिन । भलमन सरजामासे भ्वाज निप्टा डेना सल्ला कर्ल ।
कुज्वक ओर्से चारपाँच जे बुढ्क रोज पक्का कर आइल रहंै । चम्फीह सपराइक लाग काकी कोन्टिम पेल्लि । उ नैरह । सारा रानपरोस पुछडर्ल, चम्फीह नैभेटैल । डिनभर कुज्वा अस्या लागल । विचारा आखिर मन भोहर कराक घर लौटल रह । डौलट्या काकु ढ्यार चिन्टम रहंै । यि लवरिया म्वाँर नाक कटाडेहल कहँै । ओहर डौलट्न्या काकी कहि, अइसिन सन्टान रहलसे ट बाँझ रहल ठिक रह ।
भक्खर चम्फीक मैयाँ बुझ डटल रहुँ । ओकर लाग ढ्यार सपना डेखँु । कैसिक कहुँ पन्चायटम, कि म्वाँर म कराडेउ । मै उहिनसे जिन्गि बिटैना टयार बाटँु कैख ।
उ गायब हुइलकम सबजे आपन आपन ओर्से लख कट्ठ । किउ कह आपन नानिक घर ट गैल हुइ, किउ कह आपन गोँही सिहालिक ठे ट मरल हुइ ।
बिहन्य बिस्टान पन्हेर्वा बड्डो आइल रह । उ घबराइल रह । उ गजब होगैल कहल रह । चम्फी कम्डम फाँसि लागल बाट बटाइल रह । सुन्क सबजे चुमचाम होगैल । डौलटिन्या काकी ट्ँवाटा फार फार चिल्लाइ लग्लि ।
सारा गाउँक मनै बिस्टान कम्डम रैहोरैहो करँठ । म्वाँर मैयाँ जहाँसे सुरु हुइल रह ओहंै खटम हुइल डेख्नु । ओकर बनाइल घोरबासक पिल्लोम चकचिउरक फारा अभिन जस्का टस रह । ओकर बनाइल गलसाँस, ओकर दरवार जस्काटस रह । हमार खेलल् बाघ्यागोटिक चिन्हा अभिन म्याँटल नैरह । चम्फीक डारल पन्ह्ँवाडार ढक्यक गोँरि कम्डम खोसल रह । बासि जुरपानी पिना सुमेलि पँज्र ढुनमनाइल रह । उ कम्डा महिन भैँयाइ लागल, सब चिज सब बिरान लाग लागल । म्वाँर डेखल सपना अढकच्रा होगैल ।
शेखर दहित
बर्दिया