पस्टो

शेखर दहित
१५ जेष्ठ २०८०, सोमबार
पस्टो

कथा

पस्टो

जबजब मन भोहर हुइठ, आपन लरकपनके उ डिन समझक चौकस बनैठुँ । उ सब छोट्टीम खेल्लक याड महिन चोड्गर लागट । कुछ म्वाँर याड, शरिलम काँटा फुलाडेहट, कुछ याड आँस चुहाडेहट, कुछ भर मरमर हँसाइठ । कुछ खिँढाभर ढ्यार पस्टो लागठ ।

बुद्ध इशरु कह, सब जहन्क भला करो, रिस बैराग छोरो, डिमाकम मजा बाट सम्झो, लौव चिजबस्टुक खोजी करो, उ शरिलम और छन्डिक टागट लानट ।

डिया डेवारिक डिन, गाँउ चारुवर घोँच्यक टेम्ह्रीसे चहकार बिल्ग । गाउँक एक बगाल ठेल्ह्वन हमार घर मढरि कुजबुजाइ हस करंै । किउ डाइह सोरि लगाके, “काकि एक गिलास मढ निकारो ट ?” किउ कह, चुच्वाइल भर नाइ निकर्हो, किउ कह महिन भँव्रिm डेखाडेउ मै निकार डारम अस्ट अस्ट ।

कुइ कह टुहनके काल सराढ डेना मै सब जुगार करडेम । हम्र दहित हुइलक ओर्से हुइ, सायद ढ्यारजे डाईह उ डिन टिनाटावन चोर्ना बाटम खुस्फुसाँइठ । आपन आपन राइमसिउरा डाइह सुनाईट ।

मै सेल्ह्वा घुँइया डेख्ल बाटुँ । मै चरंगी बझ्ना ढह्र्या लगाइल ठाँट डेख्ल बाटुँ । किउ कह फलन्वँक बारिम ट कौवा मिर्चा कर्याभैल बाटिस ।

यि सब बाट्से भर बाबाह कुछ चिल्वास नैरहिन । उ बहुट पहिल्हसे चोरचोर आपन पुर्खन सराढ डेना बाटक उल्टा पाँजर रहँै टब्बु गाँउक ठेल्ह्वन्क आघ उ सालफें बाबक कुछ जोरजुलुम कुछ नैचल्लिन । डाइसे गँजिया, माँगके सटरपटर कर्टि गाउँक ठेल्ह्वन आपन गुँुट बहान्क नामडेल ।

डिया डेवारि हुइलक ओर्से घोँच्यक बाटि आम्हिन जुगजुगैटि रह । डाइक करु ट्याल टुरकैटि रहि । गाउँक गल्लि ठँर्या बठ्न्यावन सगबगैटि रहैँ । घरक सँन्ढ्री कोन्वँम उम्कल कुकरिक पाछ बगालभर कुक्कुर हुड्हुडैटि रल्ह ।

डुइ टाँरा राट बिट नैपाइल, एक बगाल ठेल्ह्वन गँन्जया भरभर टिना लानडर्ल । घरक बर्हिम गँन्जया उल्हिच डेल । छोटफारा से लैक भारि छिप्पल मिर्चक डाँठ सब सुरुक डर्ल रहँै । मटिहा सहिट एक छिट्वा सेल्ह्वा घुइया होगिल रह । सल ब्वाँटह छिप्पल लौकाफें टुर्ल रहैँ । आढा गँन्ज्या ट भक्कु निम्वा रहल हुइ । यी सब डेख्क मन चौकस रह ।

डाइ पुछल रहि, “यि सब, कहाँसे लन्लो हो भैया ?” ठेल्ह्वन ढमलहान राँरी बुहर््यक बारिमसे च्वारल बाट बटैल । जेकर छावा पटोइह्या माओबादी उड्ढ्याइल बेला सिपैह्यन गायव कैडेलिस् । जे आपन डुठो टुवर नट्यन, ओह बारिक टिनाटावन बेच्क घरखर्चि चलाइठ । यी बाट सुन्क डाइह ढ्यार पस्टाइट डेख्नु ।

“बिचारि बुहर््यक बारिमसे ट नैचोर्ना हो” डाइ दुःख डेखैली । पाछ म्वाँर मन फें भोहर हुइल । खोब पस्टैलि, उ बरससे डाइफें बाबाक बाट सुन्ली, डाइ चोर्क सराढ डेना रिटभाँट सब मारडेलि । घरम ज्या जस्ट बा ओह टिना सँगार्क सराढ डेलि ।

माघम गाउँक ठर्यन कालापहार कमाकमा मुठ्याभर भारु रुप्या लेक आइठ । गाउँक डगर गन्ढैनि टेल ओ महकनि सेन्टसे मगमगाए । मरमर और ड्यास कमाक लानल कमाहि जुवम उरैना ब्यालो ओइन्क । अप्नअप्न खोब खेल्झलाइट, कबुकबु ट पट्टि चिरचिर फाँकट ।

फँकाइल पट्टिम्से मजाभर हम्र अल्गाइ । फँकाइल बिटोरट विटोरट एक गड्डी पुगगैल रह । ओम्न सबमेरक रंग रह । ओइन्क खेलट डेख्ख गाउँक छोटछोट लर्का सब सिपार होगैल रहिँ । सड्ड डिन खेल्ना, पप्लु, कलब्रेक, सिप, डहलपकर, जुट, फलास, कट, सेँसर सब मेरिक हौस्यार । लौव खेल भख्खर गाउँम खेल झिँस्करल रहैँ । मेरिच । सब्से पहिल जिम्डरान लौरा सहरसे सिख्ख आइल रह हुँ । उ एक जे डुजे करट करट सब जहन सिखा डारल रह ।

मेरिच डिमागी खेल हो हुँ उ कह । बराबरा रज्वा, महराजन खेल्ठ हुँ । गाउँक बराबरा मनैफें ओम्नह झिँस्करल रहैँ । हाँठभर भर पट्टि बिख्नाख बरा ढ्यान लगाक भिरल रहैँ । ढ्यार नेम रहट हुँ । माल कट्ना । पुट्ला परैना । टनैला गन्ना हुँ । डुब्ली । अल्टर । अस्ट अस्ट । आघभर मकैक डाना ढैल खेलठँ । गाउँक अगौहा, बरघर्या, सब भुँरगर मनै खेल्लक ओर्से लर्कनके जैना हिम्मट नैजुट । नै ट मैफें माल काट ओ गन सिख्डरटुँ ।

पट्टीम सब्से ढ्यार खेल्ना खेल भर डहलपकर रह । कबुकबु केव्रmो घर मनै बस गैलसे ओह डहलपकर खेँलट बड्डोन भर । पैसहर मनै कलब्रेकम जोर डेहँठ । हमार भर छोटबरा मिलाक खेल्ना बोक्या रह । कबुकबु भर जुट खेली माघम लगैना ।

गुँइडाँगर चरहाइबेर हम्र पट्टिक गड्डी लेकजाइ । हमार डिन कटैना ब्यालो उह रह । याड आइट सम, अगहन कि पुस महिनाके बाट हो । जारले शरिल लगलगाइ डटल रह । बिहन्य छेग्रीभँेरि फें सिटाइल घाँस नैचह्रँट । हम्र फें भँेरिछेग्री गेँग्टौह्वक ढिक्वम गोट्ठ्याक पट्टिम जुटजाइ । मै, भरोसे, अंगनु, बबुवा, पहरु ओ गोग्डा एक्क अडरिक रहि । सब डिन एक्कम मिलाख चह्राइ । हमार बगालिम सब्से टिंगा ओ भारि अंगनु रह । ओकर मोछ भाँैराइ लागल रहिस । बगाल भरिक सब्से लडभ्वाँसर गोँग्डा रह । महिनसे डान्चे उल्लर पहरु रह । उ डिनफें मै सिल्हाइल पट्टी बोक्ल रहुँ । सबडिन हस, हटना मनैन उठबैस करैना, या ट कन्पटटिम मर्ना खेली । कबु भर ढ्यार बोक्ना मनैन छेँगरिया बन्क म्याँम्याँ कर्ना ओ बाँकी बोबो बोबो कर्टि साह लग्ना खेली ।

उ डिन हम्रफें मेरिच खेलहस ढ्यार नियम बनैल रहि । बोक्या खेलम बोक्ना मनैन खोल्ह्वक ठनठनइना जुर पानी पिअक पर्ना नेम बनैली । सब्से पहिल गोँग्डा बोकल ओ नेम अन्सार खोल्ह्वक सिँगलल पानी पाँच घुट्का घट्कल । खेल्टि गैली, मै पुरा १० घुटुक्का पिनु । भोँसु ५ घुट्का । बबुवा ओ पहरु एक एक बिस घुट्का पिल । अंगनु झलन्डी खेल ओ खोब बिड्रंग बगाए, रंग पलिपलि पट्टी बोका डार । हम्र पट्टी देखाई कहि, उ डोड डार । सायड ओहमार गोँग्डा पानी खोब पिअल ।

ओकर पेट पानी पिअट पिअट टिम्टीमार होगैल रहिस । उ पानी पानी ओक्लाइट डेख्क बल्ल खेल छोर्ली । महिन खेल पस्टो लागल । उहिन निहुँ लागगैलिस । सड्डभर ओकर पेट फुल्वा रोग लाग्गैलिस । ओकर बाबा ढ्यारचो साँैकी लेक डुर ड्यास डवाइ कराइ लैगिलिस । उ कच्हिल होगैल रह । गरुगरु भर्वा उठाइ नैसेक । अलिक भारि हुइल, गाउँक लर्कन्से मन्सुरी गैल । कामम गैलक डोसर डिन पर्बट्वामसे सिल्पट गिर्क चिट्ट रहिगैल । ओकर घरक मनै कुँसक मनैया बनाक माटी डेलिस ।

यी बाट समझ्क महिन महा पस्टो लागट । ज्या जस्ट रलसे हम्र संगसंग किस्नान भेँरि चह्राइ । ढिकाइल बस्या रोटि खँरा खँरा खाइ । पट्टी खेलबेर बहुट चोे डब्नी भिरल हुइबि । हइ खवाइल बेर संगसंग सजाइ कहर्लि । उहिन खोल्ह्वक पानि पिओइलक महिन आम्हिनसम पस्टो लागट ।

पहिलचो बक्ला छाप गड्डी चप्पल बाबा मन्डीसे खरिद डेल । बरा सेबरार लाग, उ डिन मै सारा पुर्वा पौला डेखाइल रहुँ हुँु डाइ कठि । डुइ डिनसम ठिक रह, टिस्रा डिन ट बाँढि टुरडर्नु । महिन महा डर ओ अन्ख्वार लागल रह । डाईक अर्टि सुनक डर, चुप्पसे टुटल चप्पल डेहरिक गोराटर घुँस्टा डेनु ।

एक डिन डु डिन छुपि, डाई घर बाह्रबेर भेटा डर्लि । महिन खोब कब्लैलि ओ ढेब्ब्रीक बाटिले भोन्डि जोर डेलि । लौव म ट नैचलल, सेँठाइल कैडिन चलि, फेर्को छिँगट गैल, भेँरि घुमाइबेर । सँन्झ्यक बेरि खाक किस्नान घर्से पौला हाँठम बोक्ल डेक्ख बाबाकठे कहि, “यी लट्गोबरक लाग ट चट्टि लानडेना हुँ, घाल ना वाल जान, बजारिम लोहक पौला मिल्लसे ट ओह लान्डेना रह ।”

छावक खुसिक आघ बाबक कौनो मेरिक जवाफ नैरहिन् खिस्ससे पिँयकर््वा डाट गिँज्रा डेल । उ डिनसे फे मै बिना पौलक होगिनु । जार जट्रा गोरा ठन्ठनैना रह या टाटुल भुँम्भुर मै नंग्ट नेंग डिउ । म्वाँर लाग चाह भर्खर लौटल चुर्किक डाँब रह, या भर्खरिक काटल गोँहुक लर्वा कौनो फरक नैपाउ ।

डाइ महिन नंगराइट डेक्ख अन्सार डारि । बेरिजुन किस्नान घर्से आक डिअक आँेजरारम गुड्रि टग्ना भोट्लर्वा सुइसे पौलिक काँटा निकारडि ।

“यी लौरा कहाँ कहाँ नेंगट, भुट नेंगहस” सारा पौली काँटा डेक्ख महिन सम्झाइ ओ काँटा निकार डि । सारा पौली भोठ्लर्वा सुइसे किल्कोरल चिन्हाँ डोसर डिनसम पिराए । चप्पल मजासे घल्टे ट टुँहिन काँटा गरट ? कैक सम्झाइ । मैफें आपन जवाफ घुमाडिउँ ।

“टुट्ना टुट्ना नक्ली चट्टी लान्डिही ओ महिन सुनैही ।” डाइफें ढ्याबर पुट्पुटाइ । “घल्ना ढंग नैसब डगर टेँर्ह ।” यी बाटम मै माने नैपाउ टब्बु फें चिमचाम सहलिउँ । महिन ट नंगट गोर मजा लाग । चप्पल घाल्क ट महा सेबराह लागट । पहिल्चो ट म्वाँर पउली नैउठल रह पौला घाल्क ।

बरघरान डुकानिम बबलगम मिल । पैंसा रहल लर्का खोब डेखाइहस खाँइट । डिनभर खाक फें उ बबलगम भिटाम चप्टाक ढाँरट ओ डोसर डिनफें भैसहस पग्राठि मारट । बबलगम फुलाइट डेख्क महिन फें कसिन रहट कैख खैना मन लाग । मजबुरि रह, कच्च गोँहु चवाक खोब चबाइ, फुल्नाभर नैफुल ।

छेग्रह्वा भेँरौहा बालिक मौसम अन्सार ओर्हा खैना सिपार । सड्डभर किउ ना किउ सलाइ बोक्लरहि । किसन्वाँ बरापुह डेख्लक कबु कबु लर्वक माखुर बनाक फें सुर्की । महा खस्रार ढुँवा, गट्ठुक लाग, आँस आजाए, खेँहे खँेहे करि । किसानन्के केराउ उखारि ओ ओर्हा भुजि । मुह कब्रार कराकरा खाइ । कबुकबु भुज्टि भुज्टि पकर्वा पाइल डिनफें याड बा । कन्पट्टिक भुट्ला उँखार डेहट, टब्बुफें नै चेटि । भुँखक आग गुल्लर पाक कहकुट हस ज्याज्या पाइ सब खाइ ।

गोँहु कट्नी छँयाक रह । ढ्यार मनैन्क गोँहु झौँवाइँ लागल रहिन, केव्रmो भर डान्चे हरेर बिल्गिन । उ डिन आम्हिन सम्झक आँग झिट्झिटाइट । गोँग्डा सलाइ बोक्ल रह । पचपच पचपच डिन बुर्टि जाइटह । गोँहुक ओर्हा खैना सुर जागल । सबजे एक डुइ मुट्ठा भुजभुज खाइ डट्गैलि । छेग्रीभेँरि घरवर सोझर डेल । हडबड हडबड बिना मजासे पक्ल खैली ओ घर जैना भेल्खम मजासे बिना बुटैल चलडेली । बैसख्या बयाल ढिरढिर बह लागल, हमार बुटाइल आग जुगजुगाइ लागल । काटल गोँहुक लर्वा लपलप लपलप बरलागल । एक्क घचि गोँहुक ठाँकम सिलिगगैल । भँमभँम भँमभँम राप फकाइ लागल । एक्क घचि सारा गाँेहुक रास सौलान होगैल । डरके मार हम्र आपन छेग्रीभँेरि डौराडेलि । राह लागल डेख्क गाउँक मनै गग्री गग्रा लेललेल डौरगिल । हम्र आपन आपन किस्नान घर भागडेलि । जर्नासम ट जरगैल रह, हाठ्यपाली गाउक किसन्वन राह बुटाडर्ल । हमार खाइल ओर्हक कारणसे छ, साट किसानन ओ अढेर्वन्कके नोक्सान हुइलिन । डोसर डिन चौरहम खोब रिस उग्लट । जन्ट कलसे सायड हमनफें बर्टि राहमे झोँक डेहट । ढ्यार पटा लगाइ खोज्ल टब्बु हम्र मुह कब्बु नैखोल्ली । हमार करल खिढासे उ सालफें कुछ किसान महजन्वक साँैकि भर नैसेक्ल । उप्परसे ब्याजफें स्याज बनगैलिन । यी बाटसे महिन बहुट पस्टो बा ।

शेखर दहित
बर्दिया

पस्टो

शेखर दहित