साहित्य, यात्रा ओ संघर्ष

सानु चौधरी
१७ जेष्ठ २०८०, बुधबार
साहित्य, यात्रा ओ संघर्ष

संस्मरण
साहित्य, यात्रा ओ संघर्ष

साहित्यके परिभाषा ढेर नैजन्लसेफें साहित्यह ढेर मैयाँ कर्ना मध्ये मै फें एक हुइटुँ । टुटल फुटल शब्द जोर भर्खर सिक्टी बाटुँ । जोरबिटोरक कभुकाल गजल, कविता लिख जाइट । हरेक साल हुइना थारु साहित्यिक पँचवा म्याला सुर्खेतम हुइना सुनमिलल रह । जब सुन्नु ट मन कुलबुल कुलबुल कर लागल । काजे कि मै फें साहित्यहे मैयाँ कर्ना हुइल ओर्से हुइ ।

मने उ साहित्य म्यालाम सहजे सहभागी हुइ सेक्ना अवस्ठा नैरह । मानौ फलामके चिउरा चबैना सरह । एक महिला हुइलक् बट्ठा लघ्घसे डेखल ओ भोगल मनै मै । जत्रा फें महिलावादी नियम कानुन बन्लसे फें महिलनके ढेर समस्या जस्का टस पर्ली बा । केक्रो जन्नी पटोह्या डाइक छाप लागल बा महिलनके म । घरक् काम, सामाजिक काम ढेर जसिन महिलन्के भुमिका रहट । उ म्यालाम सहभागी हुइना ओत्रा सजिल नैरलसे फें सहज वातावरण बनैनाम जोर डेटी रहनु ।

अफिसके काम बहुट्ट रह । टब फेन जैसिक फेन सुर्खेत जैम कना बाट ब्याला ब्यालम झक्झोर्टी रह । साहित्यप्रटि बहर्टी गैल सपनाके महलम सुर्खेतम हुइना साहित्य म्यालाके बाटले एकठो इट्टा ठपगैल महसुस हुइल महि । सुर्खेत जइना डिन कब आइ कैख अक्टी लाग्गैल रह । टर मनम एक मेरके डर ड्यारा जमैल रह । अफिसके बाट आपन ठाउँम रह । रहल बाट घरक मनैन्से कसिक छुट्टी मँग्ना हो कना विषयके मोर आघ भारी पर्वटवा बनल रह । जहाँ इच्छा उहाँ उपाय कहअस ढेर हिम्मट जुटाक सुर्खेत जैना अनुमतिके फाइल पेश कर्नु, आपन गोस्यक आघ । म्वाँर फाइल सहज रुपम स्वीकार्य हुइल । बरा खुसी लागल ।

म्वाँर डाइक् कहल बाट याड आइल । धन सम्पत्तिसे फें कर्म जो¥या मजा हेरहो छाइ । आपन जो¥या मजा रठट् ट जिन्गी म डुःख नैहुइट कहठ । यी बाट जाट्टिक फें हो, जन्वाँवन घरसे बाहर जाक कौनो फें काम करक लाग सब्से ढयार सपोट आपन गोस्याके चाहट । उ सहयोग मै फें पाइल बाटँु । एक पुरुषके सफलताके पाछ महिलनके भारी हाँठ रठिन कलसे एक महिलाके सफलताके पाछ पुरुषनके फें ओत्रह भारी भुमिका रठिन । टर हमार समाजम लिंगके आधारम महिला पुरुषके बीचम भेदभाव प्रठा हावि बा । ओकर बाबजुड फें महिला हुक्रे घरक् बाहर जाइक परट, कुछ लावा काम सिख परट कना सोचके सँग आघ बहर्ना सोंचके टमान ठाउँम हुइना कार्यक्रम सहभागी हुइना कोसिस रहठ मोर ।

म्यालाके बाट एक पाँजर रह । म्यालक सँग सुन्डर नगरी सुर्खेत हेर्ना बरा भारी रहर फेन रह । नस्से मनै सुर्खेतके बखान बटवाइँट् । असिन सुर्खेत ओसिन सुर्खेत, म्वाँर संघरेन जत्रा फें सुर्खेत घुमल बाट सक्कुहुन के मुहम सुर्खेत झुलल रहिन । जाट्टिक कसिन हुइ ट कना लागल रह ।

जब सुर्खेत जइना डिन लग्घ आइ लागल, के के जाइटा कैख कञ्चनपुरके डख्खिन बेल्टके बेलौरीओर फें एक मेरके चर्चा चलल् । समय मिलाइ नैसेक्क कौनो संघरेन फें नैजइना हुइल । मै अकेली फेन जइना निर्णय कर्नु । चैत २० गते सन्झ्याक सुर्खेत पुग्ना रह । धनगढीसे बिहानीक् बसम चहुर्नु । डगरीभर सोच्टी रहुँ,जाट्टिक सुर्खेत कसिन हुइ ?

१२ बजे कोहलपुर पुग्नु । कैलालीसे थारु लेखक संघके अध्यक्ष सिताराम सर हुक्र फेन जाइट कना पटा पैनु । महेन्द्रनगरके लक्ष्मी डिडि हुक्र फें उह बसम रलह । डिडिह फोन कर्नु, मै फेन संग्घ जइम कैख कलुँ ।

कोहलपुरके चौराहाम अस्या लग्नु । एकघचि पाछ बस आइल । सिट जम्मा भरल रह । टभुन फें जित ट्रासन सर आपन सिट महि डेक अप्न मुरा म बैठ्ल । चौराहा मसे बस न्यागल । सक्कु जन बरा चौकस ओ चम्पन डेखाइ टलह । मै पुछ्नु कत्रा डुर बा सुर्खेत ? किउ कल्ह डुइ घन्टा, किउ कल्ह टिन घन्टा । आकुर जन कल्ह नैपटा हो । मै ट सोचटहँु मै केल नैगइल हुँ कैक । लक्ष्मी डिडि बरा हौस्यारक कलि, मै ट सुर्खेत हेरक लाग जाइटुँ । सुर्खेत हेर्ना रहर म्वाँर आउर उग्र हुइटी गैल ।

गाडी आपन रप्टार म डौरटह । बरा साँक्किर ओ घुमाहुर पर्वट्वक बिच्च बिच्च डगर बन्वँम राह लागल रह । पाट पटिङ्गर जरक माहा मिठ मह्क टह । ढेर बरस पाछ बसके यात्रा करबेर फें कुछु सासट नैलागल । म्याला ओ सुर्खेत हेर्ना उट्सुक्टा बहर्टी जाइ टह । औरमेर चौकस लाग टह । गाडीम सब साहित्यकार हुक्र रल्ह । सबजन साहित्यक भासा म बरा मैगर मैगर गजल मुक्टकके शेर सुनाइ टलह । हाँसी मजाक कर्टी डगरीम खोब्ढी खोब्ढा रलक फें पटा नैहोए । एकघची माहोल सान्ट हुइटि कि कुइ ना कुइ पचाकसे बोल डारँट ।

बरा घुमाहोर डगर रह । पर्वट्वक बिच्चम महा सिपार डैबर्वा रलह । जाट लिरौसीसे डगर कटाइट् । ओ बरा पुरान पुरान हिन्डी गिट केल बजाइ टलह । लभरिया रोग लागल मनैक सुन्नाअस । मै कनु, आब ट बरा गाडीके यात्रा कर्ना हुइ ट, इह गाडी खोज खोजक चौर्हम् । लक्ष्मी डिडि प्वाकसे बोल मर्ली, फुरसे हो सानु आझ ट म्वाँर डिल खुश होगैल ।

गिट सुन्ख मै कनु, डिडि फलाना कोह्रियक बिस्राइल याड के पोक्री बिट्खोर जाइटा । गिट सुनटुँ ट । सक्कुजन डिल खोलक हँस्ल । उ हाँसी गाडीक् बाहर निकर्क पर्बटवा मन्कनाहस । हम्र बिचका सिट म बैठल रहि । झ्वाटसे डैबरोक म आँखी गैल । डैबर्वा बरा ठुन्यारसे मुसुक मुसुक मुस्की मार टलह । अपन बाट सुनाख डैवरोन खुसी बनाइ परट हुँ । ओ आपन सिटके साइट म बठिनेन बैठाइ पैठ ट बरा खुसी मन रठिन् हुँ । टब खोल्टी खोल्टा डगर फें बरा मैगरसे स्वगा स्वगाक चैलठ, कैडेनु ट झन मख्ख हो गैल डैबर्वा ।

राहरंगी कर्टी डगर कटलक् पटा नैचलल् । यिहे जिउ हो काडमाडौँ जाइबेर एक घन्टा चिल्गारीम बैठ्क फें डटकर जाइट् । जिन्गीक सफर म बहुट्ट यात्रा कैगिल । टर उ डिनके मैगर ओ चम्पन यात्रा म्वाँर जिन्गीक एक हिँस्सा बन्क रहि ।

जब पर्वट्वा ओल्हाइ लग्ली ट एक बगाल महा सिटटर जुर जुर बयाल गाडीक म्वाका डगर आइल । म्वाँर डुकरिक पुछी असक भुट्ला ओत्रह फुरफुर फुरफुर उराइ लागल । ओ डान डान सुर्खेतके बास आइअस लागल । सबजन कनकनार हुइल । आब ट सुर्खेत पुग्ली कैख ।

कार्यक्रम हुइना ठाउँम पुग्ली । सक्कु जिल्लासे साहित्यकार हुकनके अइना क्रम जारी रह । डिन बुर बेरिक लाली लाली घामसँग सँग वातावरण और मेरिक चम्पन डेखाइटह । साँझके एकघची परिचयके कार्यक्रम सेक्क बेरी खाखुक एकघची गफगाफ कर्ली । काठमाडौँसे म्वाँर मैगर बाबु प्रकृति ओ म्वाँर प्यारी भटिज्या उर्मिला आइल रह । मैयाँ बरा मैगर टर भेट नैहुइल ठनिक ढेर डिन हुइल रह । गफगाफ कर्टी कर्टी एघार बज्गैल । बिहानक घुम जैना सल्लाह कैक सक्कुजन सुट्ली ।

भिन्सार जुन बगालीक बगाल बटास म्वाका डगर सुरसुर छिरल । महा मैगर लागल । मानौ सुर्खेत महिसे मुस्की मार डँटल बा । भिट्टर आइल बटास ट अत्रा मैगर बा, बाहर जाक मैगर बटास सँग रमैनास लागल । झरफराक उठ्नु । हडबड हडबड बाहर निकरनु । भुवर बिहान हुइल रह । सरसर सरसर जुर बटास चल टह । पर्वट्वक ग्वाफीमसे लाल लाल घामके केर्नी निकरटह । नेंगटी नेंगटी ठनिक डुर गैली ट बरा सुग्घर सुग्घर डङ्गाहा मेरके घर डेख्नु । मनै फें सक्कु डङ्गाहा भासा ब्वालट सुन्नु । दाङ गैलअस लागल । हावा पानी रहनसहन सक्कु सक्कु म दाङके दृस्य डेखनु । चारुवर पर्वट्वाले घेरल महा सुग्घर गाउँ काँक्रेबिहार बुलबुल्वा टल्लोक ट बयान करक साध्य नैहो । ओकर बयान कर्ना कौनो शब्ड नैहो म्वाँरठे । म्वाँर डाइ बटवाइट्, रज्जोक मन पराइल ठाउँ हुइटिन हँु सुर्खेत । हमन मन नैपर्ना ट बाट नैहुइल ।

चारुवर घुमक अइली । कार्यक्रम सुरु हुइना टयारी म रह । कार्यक्रम मेरमेरिक सेसन म बिभाजिट कैगिल रह । साहित्यकार हुकन सम्मान लगायटके ढेर कार्यक्रम रह । डिनभर सुन्क फें नैमिच्छावन लग्ना मेरके बरा हिरगर कार्यक्रम रह । सुन्टी मजा लग्ना । टर उक्त कार्यक्रमम महिलन के सहभागिटा अङग्रीम गन सेक्ना रह । मनम एक पाँजर हिलोरा मारल, आखिर जन्याँवन जुट्यलाम अइना काजे कर्रा ?

अन्तमे,
ढेर समय होगैल रह, मै लिख छोर्लक फें । डिमाग भोठ्लार हुइल रह । कार्यक्रमम सहभागी होक भोठ्लार डिमाग झक्झोर डिहल । ढेर बाट सिख्ना मौका पैनु । सोम डाजु जहिया फें कठ, जे लिखी उह जिटी । बरा मन छुअट् इ सब्ड सुन्के । कुछ सिख्ना बा कलसे कुछ ट मेहनट कर परट । कार्यक्रमम आख बहुट्ट लावा पुरान साहित्यकार हुकनसे परिचय हुइल । उहाँ हुकनसे ढेर बाट सिख पैनु । सुन्डर नगरी सुर्खेत फें अबलोकन कर्ना अबसर मिलल् । मै ओकर लाग साहित्यिक म्याला आयोजक हुकन बखारिक बखारिक धन्यवाद डेहम् ।

सानु चौधरी
कन्चनपुर

साहित्य, यात्रा ओ संघर्ष

सानु चौधरी