झुक्का

शेखर दहित
२३ जेष्ठ २०८०, मंगलवार
झुक्का

कथा
झुक्का

जन्गर घर । हमार बडुक पाँचभाइ छावा, टिन छाइ । सब फुइन्के भोज डुर डुर गाउँम हुइल रहिन् । बरा मुस्किलसे डुइ टिन बरस पाछ टरटिउहार पार्ख पौन्हि खाइ आइँठ ।

ब्याँट मसे मोर बाबा मंल्हा, सब्जे डंग्वा कहँै । डाइह दाङ्ग सुखौरासे भोज कर्क लन्लक ओर्से हुइ साइड । और कुछ हुइकलसे महिन पटा नैहो । बर्का बरापु किस्नय खेलैलक ओर्से सब्जे किसन्वाँ कहँठ । हम्रफें किसन्वा बरापु जो कहि । बचल टिन जे । बडलपुहर््या । फटपुहर््या ओ डुर्गौहा काका रहँै ।

मोर पिठिम चार डिडि, ब्याँट ओराइलम मै जल्मनु कटि । सब काकनके टिन टिन ठो मुसन्डै मुसन्डा लर्का । ढेर पाछ जल्मलक ओर्से हुइ मै और डाडुन्से ढ्यार छोट रहुँ । घरक डुलारु होक, ढ्यार अर्टि ढँन्ढा महिन उसारक पर ।

किसन्वा बरापु सब जहनकाम फँट्ल रहँै । म्वर पिठिम एक बिससे उप्पर भेँरि सर्हेना रह । किउ गैयागोरु ह्याँरठ ट किउ भैसिन्या । बर्खाभर म्वर छोट्की डिडि सुँअर हेरक परिन । सक्कारेसे लैक डिन नै बुरटसम आपनआपन कामम फाँटल रहि ।

टरटिऊहारम बरा मुस्किलसे मिठमाठ खाइ मिल्ना । घरम लेहराभर लर्का । पाँचगुँई काका काकी । एक जोहर््या बुडु बुडी । उप्परसे रानपरोस, गैगोट्यार, नाटपाटक ठप्पन । टिनाटावन फे कोन्टि अन्सार बठा बाँटल रना । खुडिक कप्वा, काँज्वा खाइट खाइट मै डट्कर जाऊ । साह बर्खम ट आउर चारुवर गिजगिज फे लग्ना ।

डाइ काकिहुँक्र सब्जे साहबर्खा मिलामिला पुस माघ, फग्नि मिलाक भन्सा बट्ल रहंै । आपन भन्सक पाला सारा नोन, ट्याल, पिप्पर, बेसार बठा लागल रहिन ।

एक बर्खा पटा पैठँु । घरम भुँखाहि परल । मोर डाइक भन्सा रहिन् । सब लर्का हम्र भुँखले प्याट पकर्ख रुइ । हमार डाइ बट्ला लेल घचि उ कुठ्लिक आन हठ्लाइ ट कबु उ जब्रा हठ्लाइ जाइ । काका काकि चिन्टासे झोँक्राइल रहैँ । किसन्वाँ बरापु बेफिकिर जाँर पिक बहरिम सुटल । सुअर चोँच्चाइ हस घ्वाँर घ्वाँर नाक बजाँइठ । किस्निन्याँ बडाइक सकसकि उड्ढ्याइल रहिन ।
“यि घरम कबु नैजुहैहिन, जलमभर मरमर साहबर्खा घामपानि सहके काम कर्बो, कब्बु घिच्च नैपुग्हिन ।” गर्याइट गर्याइट हमार डाइह ढँगेस् डर्लि ।

“भन्सर्या फें ट जानक पर्ना हो डालचाउर ओराइटा, नैकि डान्चेचे बेल्सुँ । बट्लक बट्लक भाट रिझाइ, छिच्छालेडर कर कर खैलक आब आपन डाइक बु….खाउ ।”

डाइक मुहमसे एक्को बोलि नैनिक्रलिन् । डाइ घचि उ घर ट घचि उ घर खौरहिक लाग डाँट गिँज्राइ जाइ टब्बु कहुँ नैपैलि । पुर्वाम सब्के ओह डसा । लैडेक बुडुक कर्रा पर्लिन ।

“किस्नय खेलाइ नैसेक्लसे ट छोर डेना हो, ठँट्याइल ढानपिसान सब महजन्वाँह सौँपहि सारन ।” गनगनैटि अंगना निक्रल ।
उ डिन बर्खा लगाइ कुइ नैगइल । घारिक पसपौहा घारिम पैंरा खाँइट । घरम एक मेरिक टकरपकरक माहोल बन्गैल रह । सब्जे एक डोसरके बाट काट लग्ल । छन्डिक छन्डिक चिब्लि चिब्लकबाट निक्र लागल ।

सन्ल्हि काकि, “ना ट मजा जरावर मिल, ना ट मुह भर मार । यिहिसे मजा ट गोरु भँैसिनके बाटिन, कमसे कम पेटभर खाइ ट पैठ ।”
खन्ल्हि काकिक बोल फुट्लिन, “खोट्या चोट्या पकापका घिच्चहिँ, यि मनै भर मरमर राटडिन काम केल कर्ना ।”

जहाँ पिप्रा वहाँ बयाल, जहाँ कंगाल वहाँ बबाल, पुरान कहकुट बा । रैहो रैहो कर लग्ल । आब खैनापिना छोर्क कोन्टि कोन्टिक झग्रा बाँझ गैल । सब काकन आपन आपन गोसिन्यनक परगा लग्ना । मोर बाबा झग्रा नाखेलो रु कटि छुटैना ठिक्क ।

किस्निन्याँ ठुलि बाबाह, “टुँ फें ओस्टह ट बाटो, मेहरचट्टा, आपन जन्निक गोन्यम घुस्टल रहहि ओ…। उहँर भागो…।”
बाबा नाजवाफ होगैल, चुमचाम मन भोहर करैल ।

ठिक्क ब्याला बुडु आँढा गँन्ज्या चाउर बोक्क अइल । बुडुह डेख्क सबजे चुमचाम होगैल । ज्या हुइलसे फें सबजे बुडुक डब मानठ । बुडु डाइह गँन्ज्या डेटि, “ल्या हालि भाट रिझाओ यि लर्कन खाइक ड्या !”

डाइ गँन्ज्या लेल भिट्टर पेल्लि, लेहराभर हम्र डाइक पाछ पाछ लाग गैलि । भँुखक आग सब लर्का टठिया, खोर्या लेल लेल स्याप लाग गैलि । ओहर भाट बट्क नैपैटि साँसा छुट्गैल रह । भाट खौक्नासे पहिल डाइ सबजहन भाटक मारक पानि डेलि । भुँखक आघ गुल्लर पाकहस् टट्ल पसाइल पानि चोँगिम डहटि पिअलके याड आइट । खौरहि नैपाइटसम, ढ्यार डिनसम आढा गँन्ज्यक चाउरम खुडि मिलामिला डाइ पाटिर मार बनाख खवाइ ।

बुडुक किस्नय छोर्लक एक्क बर्खम भुखाहि परल रह । किस्नय नै पाइटसम किसन्वाँ बरापु जाँर पिइपिइ खोब गुँन्ज्र । बुडुबुडिह फुट्ल आँख नैडेखसेक । एक्क बरसमे किसन्वा बरापुक ढ्यार सौँकि टिर्ना रहिस् । महजन्वन खोबसे हाल पठाइस् । कहुँ जरावर लेलक ट कहुँ पैसा निकरलक सौँकि रहिस् ।

उ डिनसे बुडु फें किस्नय सहेर्ना बाट करल रहँै । “सस्सुर गड्हन ! अभिन टुह्र अलारि बाटो, किस्नय चलैना लटरपटर नैहो ।”
किसन्वाँ बरापु ओ बडाइ भिट्टर भिट्टर खोब भुन्भँुनाइठ । आपन मनमौजी काम कर पैना नैहुइल । किसन्वाँ बरापुह फें, सब काकुनहस फें गुँइडाँगर, हरफार सह्यार पर्ना हुइलिन् । बिग्रटि रहल घर बुडु फेर्को सम्हारल रहँै ।

सब भाइन सँझ्या एक्ठन बैठाक, बुडु कामक हालखबर बुझँै । हरफार, गुँइडाँगरिक हाल लेहैँ । आपन पटोइह्यन्से घरम का चिज ओराइटा सब्के हाल लिहँै । डालचाउर, न्वान पिप्पर, जरजरावरके, डुखबिमार सब कोन्टिक ढ्यान ढारँै । घुरौरक मल ठट्यइना, बर्खा अन्सार खेट्वक पानि चटर्ना, उँइरि उँइरक गह्रा खोल्ना ओ टुम्ना, गोँगर मुन्ना सब बुडु अप्नह करँै । सुँअरमाकर, छेग्रीभेँरि, मुर्गिचिंग्ना सड्ड गन्ल रहँै ।

बारि बिँउरा, टिना टावन्क बिआबालर सब बुडु गिराँइठ । सक्कु पटोइह्यन सुरटारसे अर्टि लगाँइठ । केक्रो ख्वाँट नैडेखाइ । छेग्रीभेँरि, मुर्गिचिंग्नासे बचाइलाग बारिक बेन्ह्वा टंगरटि रहँै ।

फुर्सड हुइल ब्याला भेँरिन्क पसेल बनैना, गोरु भैसिन्के गरेला, नाठ, छर्कि, खट्यक डौरि, अरडावन बनैना ब्यालो रहिन । खट्यक मच्वा, सिरैपाटि, सुमेला, हरक पुट्ठि, फहर््वक ब्याँट सब बुडु चाँसँै ।

करक बल करैला खाइक परठ कहहस, बुह्राइल बुडुह करट डेख्क सब काकन करक परिन । बुडुह काम करट डेख्क सबरान परोस डंग खाजैं ।

यि लौघर्या बड्डो नै करि ट, यि घरक मुहम मार नैलग्हिन, कहँै । एक बर्खा भिट्टर बुडु फें घर सँवार डर्ल रहैँ । सक्कु चिज जुहाइ लागल रह । मुर्गि चिंग्नी, सुँअरमाकर, छेग्रीभेँरि सब फैल लागल रहँै ।

हमार जोखन्याँ बारि । बन्वक पँज्र हुइलक ओर्से टिनाटावन्म बाँडर खोब लागठ । डिनभर भर बँन्डरन्क पाढि के लाग सेकि ? आँखिक ओल्टा हुइटि कि रुख्वमसे झबाझब कुडुक जाइँठ । एक्क घचिम बारिम बिगड जाइँठ ।

नाउँ ट हँु बाँडर, जत्रा खैना नै ओत्रा खरबासे कर्ना । कौवा मिर्चक टिप्पा सुरुक सुरुक खाँडेहँठ । अलारि अलारि फारा, कब्ली, कैँठा सब किम्होर डेहँठ । कोक्नि ट डेख नैहुइना, म्वाँछ बिना निकर्ल सब खाडारँठ । खिरा कैँटाइ नैपैटि सब डरंगा सौलान पारडेहँठ ।

बुडु जुगार लगैल रहँै । बुह्राइल बड्डो माफिक एक्ठो झुक्का गर्ल रहँै । आपन अड्ढिउन टोपी, पिँउडा लागल डैनाहा झुल्वा घलाक टाँगिक बिच्चसे लम्मा पिब्वाइल भेग्वा खोसडेल रहँै । पैँरक जोँजक पौला बनाइल रहँै । कपार भर उल्टा करुवा घोप्टाक बनैल रहँै । कुइलासे कर्या कर्या डर लग्टिक आँख । लम्मा लम्मा कोड्रा हस डाँट ओह भोग्टिम बनैल रहँै ।
बारिक डोसरपाँजर बर्डक सिंङ्ग सहिट्क खोक्टि लट्ठिम गर्ल रहैँ । साइड मनैन्हक लजर नालाग कैख हुइ ।

झुक्का डेख्क आब बाँडर बारिम छिर्ना लाख डुहाई । चिरै भर झुक्कक कँन्ढम बैठ्बैठ काजकरँै ओ फुरफुराईठँ । किउ कमारिम बैठ्क टिचिक डेहै । झुक्कक कपार भुरेभुँवर कबरारे कब्रार डेखाए ।

कबु कबु डाइक संग बारिम टिना टुर जाँउ । बुडुक उप्टाइल सब पहिरन घलैलक ओर्सेहुई साइड । कबु कबु मै, उ झुक्काह आपन बुडुक अन्ह्वारहस डेखँु । गँहिरसे ढ्यान लगाक हेर्लसे बुडुक मुखार भेटाउ । कुइलासे झुक्कम बनाईल लम्मा डाँट । बुडुक पिँअर कोड्राहस डाँट डेखुँ । भँस्कलकर्वक टोँटिह बुडुक ठेप्चि नाक डेखुँ । ओसहक कुइलक कर्याह ढर्काह बुडुक चिम्साइल भिट्टर पेलल आँख डेखुँ । जोँजक बनाइल टंगरि, बुडुक सुखल खोल्टि परल पुट्ठाहस डेखुँ । पाटिर पाटिर जाँघ ओह लम्मा भेँग्वक पुस्टा, पाछ घोँच छुअल डेखुँ ।

बुडुह राटडिन बन्डरक अख्वारि करटडेखुँ । डरंगम अल्जलाइल लौकाचिच्रा, कँैटम भुँइ छिटट डेखुँ । छापा उस्टा उस्टा करैला, कब्लि, लौका टुरठ डेखुँ ।

बुडुक लाल मोरै लेह गैलक एक बर्खा नैपुगल रह । सिहाईल मनै, किसन्वाँ बरापु फें किस्नय सम्हार लेल । और भाइन्क मन ट नैरहिन किस्नय डेना । सब्जे मन्ल्हा चलाइ कहँठ । मोर बाबा, डाडु रटिरटि किस्नय सम्हर्ना नैचहल ।
किसन्वाँ बरापु पहिलसे लागल बान, कहाँ छुट्हिस् । राटडिन जाँरडारुम लागल रहैँ । घरक काम ढन्ढँम एक्को चिल्वास नैडेखाइ । सड्ड किस्निन्याँ ठुलि खोट्या पकापका मिठ्माठ खवाए । सबडिन ओस्ट डेखठ डेखठ काकन बँेरा गैल ।

आब घर फुट्ना पक्का हुइल रहिन । चौकिडर्वा गाउँम हाँक लगा डारल । एकजे डुजे कर्टि सारा किसन्वन हमार अंगनम जुट्गैल । लिखन्डर्या बरापु हमार घर मिलैना खोब कर्रा करल टब्बु फें कौनो उपाइ नैसुझलिस् । खेलझ्याल खेलझ्याल करट करट घर बट्ना हुइल । सारा डेहरिक आन ठैह्या डेहल किसन्वाँ बरापु । चब्डल भर्कन सब उप्का डेहल । किसन्वन ढानचाउर, भाँरा बर्टन सब अंगनम निकार डट्ल ।

मनैक पिठि अन्सार डाल चाउर, न्वान पिप्परिक हिस्सा लग्ना हुइल । गाउँक किसन्वन मिलामिला भारा बर्टन बठा लगैल । गोरुभैँस, सुँअरमाकर, मुर्गी चिंगनाक, सब गोटि लगालगा बट्ना हुइल । सब भाइन्क मन्जुरि अन्सार गोटि छिट्कैल । मजामजा बठा परुइन खोब फुहाइँट ।

बाबाक बठाम ओह पच्कलि बट्लि ओ घ्याँचा टुटल बोँगी बट्ली परल रहिन । उप्परसे डाँरि टुटल करछुल । भारिभारि सिलोरिक भाँरा, काँसक भाँरा परुइन्क मन चौकस बिल्गीन । गाउँक किसन्वनसंग खोब होहल्याइठँ । डाइ मन भोहर करैल, बाबाह गन्ज्वा गोटिओटि रोज नैजानठ कैख खोब गर्याइँठ । डुडिन लगाक लगाक, घरक चिज बस्टो बाट्सेक्ल ।

डोसर डिन पुरान बर्का घर उखर्ना हुइल, जहाहम्र ढ्यारजे जन्मल रहि, हमार ढोर्हि उहंै पाटल रह । बनपाल्या, सिपैह्यनसे नुक नुक बुडुक काटल भारि ठुलठुल लटान आब पाँच बठा लग्ना हुइल । भरल बर्खा, पानिसे जुझजुझ चिपिपुहाक लानल कोरै, जे पुर्खौसे घरक भरुवा ठम्ल्ह रह उ फें बट्ना हुइल । साँप, बिच्छि, गोँजरसे बच्क काटल खर, बन्ड्या आझ फें लौव पुल्लम बाँढटहँै । ढ्यार खरबाटि ट घामपानिसे जुझट जुझट आपन जिउ न्यौछावर कर स्याकल रह ।

सड्ड आँढिबौखा, साँपगोजर, किट्पटंगसे बचैना हमार पुरान घरक चार भिटा, आज किसन्वन मुस्रासे ढम्मर ढुँस लगाइटहँै । टरटिउहार, भोजकाज, सुभक ब्याला पुज्ना डुल्हा खँुटा, किसन्वन पानि डार डार उजारटहँै । आब उ डुल्हा नैरहिगैल, उहिन पाँच बठा लगाईकलाग कुरहारले गिन्डा बनाइटहँै ।

ठरभिट्वक खुँटा, सरडल, बाटि सब ढिर ढिर पाँच ठाँउम कठ्कौरा बनटह ।
बुडिक पारल जबरा, पटाहा डेहरि, सब कुरहारिक मुँनसे मसिन च्याँडा बन्गैल । किसन्वन हाठ्यपालि रैहो रैहो करट करट सब घर भाँङ्गभिँङ्ग पार डर्ल ।

गाउँक सब्से भारि घर आब नैरहिगैल । रह ट खालि खुँटा उजर्लक खोल्टिक सहचिन । भिटमसे निक्रल माटिक च्याँडा ओ छोटछोट टुटल लस्री । खुँरबुस्नि बन्ड्या ओ टुटल बाटिक खन्टा ।

घरक आँजर पाँजर बुडुक लगाइल अमरुट, जामक रुख्वा सब डेख्टि डेख्टि गिँन्डा पार डर्ल किसन्वन । हाठ्यपालि सब डहकक रास उठ्गैल । हमार चाक्कर अंगना जहाँ डस्या डेवारिक गाउँक सख्यक पँैया लागैं । आज चारुवर खरख्वास ढारल बिल्ग । पसपौहा बहन्ना बग्गर, बुसेल्हा सब उजार डर्ल । सुबर्वा, भेँरगोठ्वा सब उजार उजार बठा लाग्गैल । घरक चारुवर सौलान पारल डेखपर । उ ठाँउ एकडम उजार, अन्ख्वार बिल्ग लागल रह ।

उ बेला महिन बुडुक झल्झल्ह्यँट याड आइल । बुडु जिट्टि रट ट, साइड आँम्हिन उ सब डेखक नैपरट । सबभाइ मिलमिल हाँठ्यपालि पुरान घर सवँर्ना काम कर्ट । किउ भिटा बाँढट ट किउ बाटि हर्कट । किउ खरहकपुल्ला पुगाइट ट किउ ढाँठ कसट । पटोइह्यन फें किउ माटि सानट ट किउ घर गोबराइट । किउ ओसह्र्वा चब्डट कलसे किउ भिटा निपट । पुर्खौसे बनल एक्ठो सुग्घर घर भाँङ्गभिङ्ग पारठ, बुडु उप्परसे हेरठुँइहि । आपन पाँच भाई छावन हाँकडाक लगाइ ठुँइहि मुले हुँकार अर्टि सुनुइया किउ नैहो आझ ।

बुडु आज उ बारिक झुक्काबन्क, बारिक केल अँख्वारि कर सेकट । हुँकार डब मनुइया किउ नैहो । हुँकार डब मानट ट उ बन्वक बन्ड्रन केल, जेकर आपन पेट भरैनासे मटलब बाटिन । हुँकार डबसे, बन्वक हर जिन्वार बारिम अइनासे डरैठ । आज उ बेसहारा बाट । एक्क डन्डिक सहारम ठहर््याक राटडिन बारि बिँउरक अँख्वारि करट ।

हुँकार बर्खौ पहिलक उप्टाइल टोपि, पिब्वाइल पिँउडा ठप्ठ्याइल डैनाहा झुल्वा, चाइबाटि हुइल ४ हाँठ लम्मा भेग्वा पेहर्क, डुर जोखन्याबारिमसे आपन छावन्क लाइबाझी ओनाइ ठुँइहि । चिरैपन्छिनक टिच्कल कब्रार अन्ह्वार लेक, मन मर्ल हुइहि ।

आउर ट आउर नौ माह आपन प्याटिम गर्भ बोक्क जल्माइल छावन आपन डाइह पल्ना नैसख्रट डेख्क आझ जोरसे मन भोहर हुइहिन । डुखसुख काट्क, मिठमसिन खवाक बरहाइल पौर्हाइल छावनसे उहिन घिन लाग ठुँहिन । आपन सन्टानन ढ्यार सराप ठुँहि । साइड कलजुग इह हो कहठुँहि,जहाँ जरमाइल आपन डाइ बाबाह छावन चिन्ह छोर डेल । भाइसल्ला नैहोक काटमार सुरु कर्ल । आपन लोभलालचसे जरजर आँढर हुइटि जाइट । बरा हालि आब बहिर ओ लुल फें होजैहि ।

शेखर दहित
बर्दिया

झुक्का

शेखर दहित