प्रविधि विकासम थारु महिलनके पहुँच

निता चौधरी
३२ जेष्ठ २०८०, बिहीबार
प्रविधि विकासम थारु महिलनके पहुँच

प्रविधि विकासम थारु महिलनके पहुँच

विज्ञान ओ प्रविधिक विकाससँगसँगे हम्र निरन्तर आघ बहर्टि बाटी । परिवर्तित समयसँगे आघ बहर्टि रहवेर हम्र आधुनिकतासेफें जोर्गिल बाटी । आधुुनिकताक नाउँम हम्र कहोँरे आपन मौलिक पहिचान बिस्र्रैटि बाटि कि ? हमार थारुन्हँक मौलिक पहिचान का हो ? हमार परिचय का हो ? हम्र अझकल का कर्टि बाटि ? हमार पहिलक पुस्ताहुँक्र डाइबाबा बुडिबुडुहुँक्र का कर्टि बाट ? हम्र कर पर्ना का हो ट ? यी ओ असिन मेह्रिक प्रश्न हम्र कबु अप्पन्हे अप्नह सोंच्ना, पुस्ना ओ याकर सही जवाफ खोज्ना कर्ठि ट ? महिन लग्ठा पक्काफें हम्र यी बारेम गहिँरक सोँच्ल निहुइटी ओ सायद निसोँच्टि फें । इहिन हल्का रुपम लेडेठि तर जुन प्रश्न थारु समुदाय, स्वयम् व्यक्ति ओ राष्ट्रक लाग गम्भिर प्रश्न हो ।

समय ढेउर परिवर्तनशील बा । समय कहाँसे कहाँ पुग्स्याकल । समय ओ परिस्थिति अनुसार समयसंगसंगे टमान मेरके विज्ञान ओ प्रविधिक विकास हुइल बा ओ अम्हिन लौव लौव प्रविधिक विकास फें हुइटि बा । जौन हमार लाग सकारात्मक पक्ष हो । इहिन नकारात्मक ट हम्र कौनोफें अवस्थाम लिहे निसेक्टि ओ लिहेफें निहुइ ट । इहे समय, परिस्थिति ओ प्रविधिक विकाससंगे हम्रफें परिवर्तन हुँइटी जाइटी । जुन ढेउर मजा पक्ष हो । आबक् अवस्थाम हेर्ना हो कलसे आब सारा विश्व जो हमार हाँठ हाँठम बा । उहो ओर्से हुइसेकठ् सायद म्वाँर सोचाइम हम्र कौनोजहन केक्रो बारेम सोंच्ना फुर्सद निहो । अझकल सामाजिक संजालक जबाना बा । सामाजिक संजाल जस्टह युटुब, फेसबुक, भाइवर, ट्वीटर, इन्स्टाग्राम जसिन ढेउर सामाजिक संजाल प्रयोगम रहल बा ओ हम्र याकर प्रयोग कर्ठि ओ कर्टिफे रहल बाटी । सामाजिक संजालसे अझकलिक युवा पुस्ताक मनै कौनोफे अछुतो निहुइबी सायद । हम्र प्राय जसिन इहे सामाजिक संजालम व्यस्त रर्ठि ।

समय परिवर्तन सँगसँगे परिवर्तनफे हुइपर्ठा । परिवर्तन निहुइना कह ख्वाजल निहो । तर सकारात्मक कामक लाग परिवर्तन हुइपर्ठा । आधुनिकतासंगे परिवर्तन हुइपर्ठा कटिम आपन् पहिचान जो धरापम पार्ख निहो कि डुनु चिजह संगसंगे लिहे पर्ना आवश्यता रहल बा कना जसिन लग्ठा म्वाँर विचारम । आबक् अवस्थाम हेर्ना हो कलसे विश्व जो हमार हाँठ बा । उहो मारे हम्र मेहनत, परिश्रम, विज्ञान ओ प्रविधिक विकास संगसंगे सिर्जनशीलताहफें ध्यान डिहे पर्ना अत्यन्त आवश्यक बा । हमार लाग फुर्सद रठा कि निरहट तरफे हम्र सामाजिक संजालम जोर्ना कर्रा पर्ठा । कर्रा परपरके हतार हतारम और काम छोर्क, खाइ छोर्क हुइलसेफें सामाजिक संजालम जोरेजैठी ओ घन्टौँ समय बिटैर्ठि । सामाजिक संजालम व्यस्त रहना अझकलिक युवा पुस्ताहुँक्र घरपरिवारसे समय बिटैना, डाइबाबनसे बाट बट्वैना सायद ढेउर कम मनै करट डेख्जैठा ओ पाजैठा फें । याकर बेफाइदा स्वयम् अप्नह हुइना कर्ठा ओ हुइलफे बा । हमार पूर्खाहुकनसे हम्र ढेउर बाट सिखसेक्ठी तर उहो अवसरह हम्र अवसरक रुपम लिहे निस्याक्ठुइटी ।

थारु समुदाय सीपम अत्यन्तै धनी मान्जिठा, संगसंगे मेहनति फें, ओ रना फें थारु समुदायक मनैन्हकठें कला, संस्कृति, भेषभुषा, सीप हरेक चिजम क्षमता बा, मेहनती, परिश्रमी बा तर फे व्यावसायिक रुपम हम्र आघ जाइ निस्याहकल हुइटि । तबमार पाछ परल बाटि कि कना महसुश महिन हुइठा । थारु समुदायक जन्नी मनै (महिला), थारु मनै (पुरुष) ओ लर्कापर्का (बालबालिका) सक्कुजन अपन अपन कामम व्यस्त रठ । तर अझकल फरक डेख्जिठा काजे कि आबक् समय आधुनिकतासे जोरगैल बा । विज्ञान ओ प्रविधिसे जोरगैल बा । पहिल थारु गाउँम प्रवेश करबेर सक्कुजन अपन अपन कामम व्यस्त रहल डेख्जाए कलसे अझकल गाउँघरम जब सक्कुजन्हक हाँठम मोवाइल, कम्प्युटर ड्याख सेक्जैठा ।

थारु समुदाय खास कैक कृषि पेशाससे सम्वन्धित हुइलक ओर्से खेट्वा डिहोक कामम व्यस्त रठि । डानडान फुर्सदिलोे समय कलक बैशाख, जेठक महिना केल हो । फुर्सदिलो समयम थारु समुदायक मनैं कबुफे ओस्टहँ निबैसट् । सन्झ्या बिन्ह्याँ घरक काम ओराक दिन्क दुईचार घन्टाक फुर्सदिलो समय ढेउर सदुपयोग कर्क बैसट् । थारु समुदायक जन्नीमनै गर्मी समय भर अप्न जानल सीप व्यहारिक रुपम प्रयोग कर्ना निजानल हुकन सिखैना सिख्ना प्रक्रिया चल्ना करठैं । गर्मी समयम फुर्सदिलो समयम हस्तकला ढक्या बिन्ना, गोन्ड्री बिन्ना, बिंरा भंगना जसिन टमान खालक सीपमुलक कामम व्यस्त हुइना करठ । जानल मनै निजानल मनैन सिखैना ओ निजानल सिख्ना इच्छा रहल मनै ध्यान डेक सिख्ना करठ । ओस्टक थारु समुदायक थारु मनै (पुरुष) छत्री बिन्ना, हरजुवा बनैना, डौँरी बट्ना, छत्री बिन्ना, हरजुवा बनैना, डौंरी लगायतक ढेउर सीपमूलक कामम व्यस्त रहठ । तर अझकल यी ओ असिन काम करट निडेख्जाइट् । यी ओ असिन काम, सीप आब कहाँ गैल ट ? काजे असिन मजा कामह निरन्तरता डिलहे निस्याक्ठुइटी ? हम्र याकर बारेम कबु सोँच्ना कर्ठि ? याकर बारेम अब ख्वाज पर्ना अवस्थाक सिर्जना हुइल बा । कबुकबु कहोँरे कहोँरे असिन खालक हस्तकलाक अरट डेख्जैठा । पहिलक जसिन घरघरम निभेटाजाइट आब हस्तनिर्मित वस्तु आवश्यकता पर्लसेफे खोज्क मुस्किलले कहोँरेकहोँरे केल भेट्जैठा । पहिल हस्तकलाम व्यस्त रहना थारु समुदायक व्यक्तिहुक्र आधुनिकता सँगसँगे प्रविधिकफे विकास हुइल यहे विकास संगसंगे सामाजिक संजालम व्यस्त रहल डेख्जाइट् । आब ढेउर समय सामाजिक संजालम बिटैनाफे कर्ठ । असिक कटि रहबेर सामाजिक संजालप्रति निमजा (नकारात्मक) कह ख्वाजल निहो तर हम्र लौवलौव प्रविधिहरुम समय डेना, सिख्ना, संगसंगे थारुन्हँक पहिचान बचैना हस्तकलामफें समय डिहे सेक्बी कलसे पक्काफें हमार पहिचान ओझेलम निपरि कना विश्वाश लिहे सेक्जाइ ।

थारुहुक्र नेपालक तराई क्षेत्रक पुरुब झापासे पस्छिउँ कंचनपुरसमके २० जिल्लाम विशेषतः भित्री मधेशम बसोबास बा । यी जाति नेपालक आदिवासी जनजातिमध्ये ढेउर जनसंख्या हुइलक जातिफे मान्जैठा । २०६८ सालक जनगणनाअनुसार नेपालम थारू जातिक जनसंख्या १७ लाख ३७ हजार ४ सय ७० रहल बा । थारू समुदायक अपन भाषा, संस्कृति, रहनसहन, रीतिरिवाज, लिपि तथा इतिहास बा । उहोमारे हस्तकलामफें थारु समुदाय ढेउर आघे बा तर पाछेक समय थारु समुदायक मनै निर्माण कर्ना हस्तकला ओ हस्तकलामसे निर्मित सामग्री लोप हुइटि बा ।

विश्वम महामारीक रुपम फैलैलक कोभिड १९ अर्थात कोरोना भाइरसक संत्रास आम नागरिकम बा । नेपाल लगायत विभिन्न देशम सयौँ, हजारौँ, लाखौँक ज्यान समेत गइस्याकल बा । लाखौँक संख्याम कोरोना संक्रमितहुक्र बाटैं । कौनो उपचार पाछे मजा होक घर घुम्सेक्ल ट कौनोज उपचाररत बाटैं । याकर सन्त्रासम एक्ठो केल देश निहोक विश्व जो त्रसित बा । विश्वक शक्तिशाली अमेरिका जसिन राज्यम सबसे भयावह अवस्था सिर्जना हुइल बा । उहोमार सुरक्षित तरिकासे बैस्ना कोरोनासे बच्ना उपाउ बनल बा । हम्र कोरोना भाइरस महामारीक रुप लिहे लागल बा कैख लापरवाही कर्बी, वेवास्ता कर्बी कलसे आउर भयावह स्थिति निआइ कह निसैक्जाइट् । उहोमार समयमै सचेत रहना आवश्यक बा ।

कोरोना महामारीक कारण विश्व भरक लाखौँ मनैन्हक अकालम ज्यान गैस्याकल बा । कोरोना महामारीक कारण अझकल विश्वक अधिकांस राज्यम लकडाउन अर्थात बन्दाबन्दीक अवस्था बा कलसे कहोँरे खुकुलो होस्याकल बा कहोँरे हुइटी बा । कतिपय ठाउँम मनै घरबाहर निक्र निपैट । दैनिक ज्याला मजदुरी कर्ना श्रमिक मजदुरी कर निपाइठुँइट । दैनिक मजदुरी कर्ना मजदुर हुकन्हँक लर्कापर्का भुख्ल बैठ फें परल हुहिन् । इहे समस्याह मध्यनजर कर्टि सरकार कर्लक निर्णय ओ काम सर्हानिय बा । तरफें सरकार डेलक राहतले कठ्याक दिनसम्म गुजारा चलैना ट ? उहोमार हम्र जहाँ जुन अवस्थाम बाटि उहो अवस्थाम सावधानी पुर्बक् बैसी, घरम बैस्क अभिभावकहुकनसे कुछु सीप सिखी, सिर्जनशील बनी, हम्र जे जहाँ रलसेफे कोरोनाक कहर डेख्ख निडराक सुरक्षित ओ सतर्क रही । प्रविधिक विकाससँघ थारु हस्तकलामे सिर्जनशील हुइ पर्ना अवस्था बा ।
निता चौधरी
तुल्सीपुर, दांग

प्रविधि विकासम थारु महिलनके पहुँच

निता चौधरी