लिक्यासे बाहेर भोजहा रीत

शेखर दहित
१४ असार २०७८, सोमबार
लिक्यासे बाहेर भोजहा रीत

लिक्यासे बाहेर भोजहा रीत
‘बडानी खाएके जाएके बा, अप्नहु चल’ उप्परिक अँख्रा पुर्बैह्या गोचा फोनसे महिन निउट टहै । बडानी कलक, हमार पच्छिउँह्वाँ थारु भासम् पक्कापोर्हि खैना, कहुँ ठकौनी खैनाफें कठ । माघ फागुन छ्याँकभर थारु गाउँम भोजक ढुमढर्का, सामाजामक डटल रठ ओ आपन अपन सकारि अन्सार भोजकाज कैख लौव नाँटपाट जोर्ठ ।

किसन्वाँ, कोड्रौहा, कमैयाँ, बुक्रहा घरम आपन सकारि अन्सार जिटिजिटा पल्ना, भोजक् छाँकिबुँडक सामा कर्ना, खट्र्यन लाग मुर्गिचिङ्ना, छेग्रीभेँरि, सुँवरमाकर मार मार भोजजसे सरटार हुइठ । भोज खाइ आइल डुर लघ्घुक कबिलन मानमर्जाद कर्ना, भोजक बिडक दिन दान डछना डेना एकडम मैगर रिट डेखरठ । पुरान, लौव नाँटसोरि लखाक फर्को नाँट (सम्बन्ध) बल्गर पर्ठ । यि सब चलनसे थारु भोज महा चम्पन ओ खन्गर लागठ । घरम लौवन्डिक भोज बा कलसे टिन चार महिना पैल्हसे जन्याँवन डुल्हिक पौह्रा जुटैना ओ बनैना कामम डटल रठ ।

पैल्ह पैल्ह महा डुर डुरसे कुल्वाभोर्जा करक पर्ना ओर्से डुल्हिक लाग कपारिम ढर्ना बेर्रा भंगना, सिर्हट्टा बनैनम बेढप चेट लगाइँट् । यि कामसे डुल्हि कट्रा सिपार ओ जंग्रार बा कना बाटफें गाउँभर बखान चल । डुल्हिक लानल पौह्राह, सिप ओ जाँगरसे जोरल हुइलक ओर्से डुल्हिफें आपन पौह्रा सिर्जैनम चेट लगाइँट्, नैजानल चिज सिखँठ । मेरमेरिक पन्ह्वाडार गोँरि बिनट, डेल्वा सिँगारट् । घरक मनै सिपार मनैन बला बला डुल्हिक खट्या, खटौलिक पावा, मच्या खँरडट् । सनक लस्री रंगा रंगा पन्ह्वाडार बुट्टा बनाक भाँगठ ।

ओहँर डुल्हकफें कर्रा पर्ना रह । आपन सस्रार जिँउरा लगाइ, लौव नाँटसे सोरिँ बड्ल जाइबेर बेना, सुप्पा, गोन्ड्रि, मच्यँक पहुरा टांगके भोर्जा लैजाइँट् । आपन सस्रार, मामा सस्रार, फुइफुफा सस्रार सब ओर पाला लगालगा जिउँरा लगाइँट् । अघट्यक यि रिट थारु नाँटसोरिह चाक्कर पर्ना कामम एकडम पक्का रह । डुल्हा पहुरक बड्लम सस्रारसे फें डाम, मोल पाक अडा करँट ।

पैल्ह पैल्ह महा डुर डुरसे कुल्वा भोर्जा करक पर्ना ओर्से डुल्हिक लाग कपारिम ढर्ना बेर्रा भंगना, सिर्हट्टा बनैनम बेढप चेट लगाइँट् । यि कामसे डुल्हि कट्रा सिपार ओ जंग्रार बा कना बाटफें गाउँभर बखान चल ।

थारुनक बैठाइ, ठाउँ, गाउँ, परगन्ना अन्सार थारु रिटफें डान्डान्चे फरक बिल्गट् । संस्कार, रिट, रहान समय, छँ्याक अन्सार करोट लेटि रना हुइलक ओर्से फे हुइ सायद, ढ्यार थारु रिटम अघट्यक पुर्खनक चलाइल रिट हेरैटि जाइटा । जौन रिट, थारुनक सहचिन, पहिचान ओ पुर्खनक यादसे जोरल बा । आब्बक लौव (आधुनिक) जुगजबानम हमन थारु रिटभाँटह बचैना कर्रा परल बा । ओ थारु भोजम आइल बड्लावक लिक्या हेर्लसे सुर्टा लग्टिक बा । उ थारु भोज, डुरडुरिक कबिलनसे जुट्ह्याला हुइना मौका, राट भरभर भोजहा माँगर गैना ओ गाउँ चैनार पर्ना सब सिहनि होगैल । बराट जैनासे पैल्ह राटिक दिन भोजिन्ह्याँ ओ नेँढर्या डिउँली डर्ना (उरुड चक्यासे पिस्ना) ओ राटभर माँगर गाक भोजहा घर चम्पन रह । चुनिबर्या बनाक डिँउटन पुज्ना, पितृन मान कर्ना एकडम खन्गर रिट रह । उ माँगरक ढरान, सुन्टि सुहावन लाग । आझकल माँगर गैना मनैफें माटिक च्यापासे डब्टि जाइट् । आपन गुन लौव मनैन सिखाइ नैसेक्ठुइँट् । आब ट राटभर भर ढेँकि कुट्हस टकुनझ्यांग टकुनझ्यांग डिजे सारा कान फोर डारट् ।

पैल्हकहस्, चाउर पर्छना ओ सगुन लैजनाफें बडल स्याकल । डुचारजे, चाउर पर्छ जाइबेर डुनु पाँजर डुडु मन (चार लम्बर) चाउर ड्वाला लस्कैटि जाइट । गालभर चउरक पिठक छाप लगैल डेख परट, आब ट सगुनक लाग झोलम डान्चे चाउर लेक भेड्डि मच्या लेठ ।

पैल्ह लवन्डिक घरवर, डोली बोकक लाग चौठेँर्वन सल्ला पारट । गाउँक सुरौहन (किसानन्) भर भोजहा कामम फाँटल रहट, किउ भेजजहा टोरंगन टङ्गना, किउ जिटिजिटा पनैना, किउ चन्डोल कस्ना, किउ डोली सजैना, किउ माटिक गंग्रीक कलस रंगैना, किउभर छिँयक खम्बा गर्नम डटल रहट । डरगर डरगर मनैभर चन्डोल बोकक लाग सल्ला मिलाइट् । आब ट, ढ्यार जसिन डुल्हन जिप, कार, नाइट बस बँढाइ लग्ल । एकडम निब्बर कोड्रौहा फे गाउँक मल्कान टेँट्टर ट जरुर बँढैठ । भेजज खर्चाहा हो गैल, पैल्हक हस कम खर्चाहा, लहर््यम बराट डेख्ना, चन्डोलम डुल्हा बराट जैना, डोलिम डुल्हि बोक्ना सिहनि हो गैल ।

जौन राहरंगिट, चम्पन भोजहा सामा करबेर सुरौहनक रह । आब उ सब नइ रहिगैल । असिन गाउँ ट्वालम सामा करबेर सामाजिक सद्भाव, मिलजुल, सबजहन सखैना बाट एकडम मजा रिट मान जाइठ । कबुकाल कुल्वाभोर्जा करबेर किसानन् बिच्चम ठोलिबोलि, टकरपकर परल बाट फे यिह ब्यालम मिलजुल हुइना मजा मौका पाइट । आझकल सुरौहन पैल्हकहस जुट्ह्याला कर्ना, छलफल कर्ना कम होगिल । यि सब सामाजामा ट आझकल बजारिक टेन्ट हाउस सब डल्बाडर छैना जुम्मा लैडारठ ।
चौँठि फ्यारल दिन (डुल्हि घरम लन्ना) बिहन्य डुल्हा सक्कु पठ्लर्हिन लड्या कुल्वक लघ्घु कुल्ला डटिउन कराइ लैजैना बहुट सैयर लाग । पाछ बासि खवइना, डुल्हक डेहल माखुर माँगमाँग सुरुक्ना, उ जुबानक भेलिक चायक स्वाद और छन्डिक मिठ लाग ।

माँगरक ढरान, सुन्टि सोहावन लाग । आझकल माँगर गैना मनै फे माटिक च्यापासे डब्टि जाइटा । आपन गुन लौव मनैन सिखाइ नैसेक्ठुइँट् । आब ट राटभर भर ढेँकि कुट्हस टकुनझ्यांग टकुनझ्यांग डिजे सारा कान फोर डारट ।

कम खर्चाहा डुल्हक पहिरान, ढकढक उज्जर जामा, पाँच हाँठक् पगिया, कन्ढम् रुमाल, गड्डि चट्टिम भोज निपट जाए । ओहरवर डुल्हिक उज्जर डैनाहा झुल्वा, माठ छोप्ना अघ्रानसे कोकन पर्ल रहट । १२ हाँठक् फर्या, हाँठम चुर्या, घ्याँचम गुर्या हुइलसे बन्टह । आझुकाल्हिक भोज झँक्लसे यि सब रिट मारल डेख परठ । सटहम, हजारौ पर्ना डुल्हिक लाग सारी, मुहभर झकझक पर्ना हजारौक मेकअप, चुर्या गुर्या, सपर्ना चिज (सिंगार) ट छुट्ट पलि बा । डुल्हा फे का कम, बेढम चटकल ब्रान्डक टाइकोट, जुत्ता हुइहिक पर्ना ।

अघट्यक डुल्हनक छोट छोट माग रहिन । बराट गैल दिन कुछ माँग रल्हसे भाट नैखाइँट् । राउट माँउ खोब फुस्लाइँट् । हाँठम् घरि बहान्डेलसे सब पुग जाइन । हुइल पुगल मनै रेडु, साइकिल डेलसे महा खुसि रहँट् । आझकल्हिक, भोजम् ट पैल्हसे डाइज पक्कापक्कि कैडर्ठ, लाखौ पर्ना भेड्डि ट जरुरी होगैल । ओहर, डुल्हिह गुड्रि गड्डा, सोफा, पलंग, टेबुल कुर्सि, फ्रिज, पंखा, मुबाइल, टिबि, ल्यापटप, मेरमेरिक भाँराबर्टन ट पलि बा । आझकहिक, यि भोजहा टामझाम, डेखिक डेखा, टैछोर मैछोरसे सौकि कुब्बर पोघ्लक पटै नैपैठ । डुरडुरिक कबिलन् घरम ढार्क पाख भरभर भोज खैलसेफें एक्को नैखलिन । आझकल्हिक भोज ट मन्डपम हुइ लागल । खानपिनक लाग होटलक् बैंकेट बुक हुइ लागल । अंग्रेजिहा डारुक बौछारसे मानमर्जाड हुइ लागल । बुह्राइल पुरान मनैनसे बोलि बट्कुहि बटैना, सुखदुःख सट्ना सब डगर बुज्टि जाइ लागल ।

घरक बेँट्यन, भोजम ड्वार गस्ना, पाटम सुट्ना, डुल्हक बर्छि ठम्ह्ना महा चम्पन रिट रह । बड्लम अपन छाइचेलिन मन चौंकस पारक लाग किहुँ डगर्या भेँर्या डेहट ट किहु डुहानी गैया, भैसिन्याँ सँख्रट् । किहुँभर गोझ्यम रहल मोल, डाम, रुप्या डेक फुस्लाइँट् । यि रिटसे घरक बेँट्यन ओ डाडुभैयन्क नाँट (सम्बन्ध) आउर पक्कासे लखा जाए । आझकल्हिक मन्डपिक भोजसे यि रिटह छाँहि पारल डेख परट् ।
थारुन्क भोजहा रिट महाँखन्गर ओ चम्पन बा । टब्बु फे यि चलनह आनक (आगन्तुक) रिट छाँहि पर्टि जाइटा । एकओर भोज ढुमढरक्का ओ खर्चाहा हुइ लागल । ड्वासरवर चम्पन रिट बिस्रटि जाइ लागल । गाउँम डेखासिखि, जुझिकजुझा भोजम पैसक खैखान ट हुइटि बा, औरओर राटभर मोटु ठर्कना डिजेक अवाजसेफें कानह खराब परटि बा ।

माँगरम नुकल गुन उस्टैटि जाइटा, जौन थारु भोजक् नैमजा लच्छिन हो । यि टारसे (ट्रेन्ड) भोजक् सामा हुइ कलसे कुछ बरस पाछ थारु रिटभाँट, भेजजहा चलन सब बट्कुहि केल बनाक ओनैना हुइ । अपन घरम हुइना भोजह, थारु सैहचिनसे जोर्ख, थारु रिट पार्क करक परल जिहिसे हमार पुर्खन्क चलाइल रिट सड्ड भर जिट्टि रह ।

अन्तमे, मोर यि बिचारसे केक्रो मनम ठ्याँस लाग सेकि । मोर कहाइ अपन सकारि अन्सार भोज कैख लौव नाँटसोरि लिखाइ । सेकट सम भोजहा खर्चा कम करि, बेन्सुक भोजहा बचल पैसाह लौव कामम लगाइ । अपन रिटह जिन भुलाइ । अपन खन्गर रिट, गुनह सिखैटि (पुस्तान्तरण) जाइ । जय गुर्बाबा ।
शेखर दहित
बर्हैयाताल बर्दिया

लिक्यासे बाहेर भोजहा रीत

शेखर दहित