भल्मन्सक् मघहा सुरा
भल्मन्सा बरा परेसान बटाँ । काहेकि हुँकार मघहा सुरा हेरागैल बटिन । गइल अघनमे खरिड्ले रहिंट । पुसभर भल्मन्सिन्याँ लगाके खुडा डारि कलेसे कुन्टलसे उप्पर सुरा होजाइ कना अनुमान रहिन् । ओइसिन टे भल्मन्सा अपने फेन सुवर पल्ना मनै हुइँट् । मने खै कसिन रोग आइल बरवाभरिक सुवर मरगैल रहिन् । बस् माघक् सामक् लग खरिडे परल रहिन् सुरा ।

सुरा लडियक् ओहपारसे खरिडके नन्ले रहिंट । डेख्टि कि गँवल्यन कहलाँ–‘ओहो बरा मोट्टैल सिकार हुइहिस यकर । असौं भल्मन्सक् घर जमके मघहा सिकाराहि हुइना हुइल ।’

चौकिडरवा डोसर मनैयाँहे कहल– ‘अरे भख्भेलवा, भल्मन्सा मघहा सिकार नैखवइहि टे के खवाइ ? टैं खवइबे ?’

भख्भेलवा उर्फ गंगाराम कहल–‘अरे बरा मुस्किलसे एक किलो लन्ठुँ । उ टे लर्कन्के भुजपक्वा लगैटि हो जैठिन । हमार हस मनै कहाँ गाउँभरिक मनैन् सिकारले अघ्वाइ सेकब यार ।’

चौकिडरवा सुनाइल–‘भल्मन्सा एक छिम्मर सिकार बेचुइया नैहुइँट् । पुराके पुरा गाउँक् मनैन् हेग्नि पक्रवइना मेरिक खवाइक लग बटाँ ।’

घरक भिट्टरसे लठ्ठि ठोक्¥याक ठोक्¥याक पर्टि भल्मन्सा निक्रल । चौकिडरवा ओ गंगाराम संगसंगे राम राम कहलाँ । ‘का बा रे गंगु ? अझकल टे टोर नाक नक्सा यहोर बिल्गइबे नैकरठ ?’

भल्मन्सा आढा पियल सिक्रेठ गंगुहे पक्रा डेलाँ । गंगु गाँरिम रुवा लागल सिक्रेठ भेटाके डंग रहे । कहल–‘आइल करठुँ कि भल्मन्सा जि । अपने बिजि मनै भेंटे नैहुइठि ।’

उहे बिचेम भल्मन्सिन्याँ सुराहे खुडा डारे निकरलि । गंगुहे डेखके कलि–‘लेउ होइ गंगु, इ काठि चिर डेउ । भन्सरियनके लसेर्ना नैहुइन् ।’ गंगु चे मे नै कैके काठि चिरे लागल । काठिमे पहिल ठपक्का मर्टि मने मने कहल, ‘ओहो डुठाहा सिक्रेठ महा मँहगा जान परल । भल्मन्सान अंगनम टे ठह्रियइने नै चाहि । कुछ ना कुछ काम अह्राइ डरठाँ ।’

अक्के घरि रैहके भल्मन्सिन्याँ अपने सुवरहस सोंसों फोंफों कर्टि डौरटि अइलि । ‘अहोइ भल्मन्सा, बरवम सुरा नैहो जे । जानो कहाँ हेरागैल ।’

भल्मन्सा फेन लपाकसे बरवा पुग्लाँ । बरवा सुनसान बा । चौकिडरवै अहैलाँ–‘जा रे चोकिडार, सारा सिवाना छान मार । कहुँ हइ खाइटा कि ?’

करिब २ घन्टा सिवाना छान मारक बाड चौकिडरवा भोह्¥याइल आइल ओ कहल, ‘कहुँ नै मिल्ला हजुर अपनिक सुरा ।’

एकठो मनैयाँ आइल । ‘हजुर मोर सारा गोभि चह्रगैल बा । पटा लगा डेहे परल ।’

भल्मन्सा गुर्रैलाँ, ‘यहाँ मोर सुरक् अटा पटा नैहो । टोर सारे गोभि ।’

भल्मन्सा टिसर डिन खेल बलैलाँ । मने गाउँक् कोइ फेन नैसुरा डेखल बटैलाँ । भल्मन्सक् भन्सम्से टामक् गग्रि नानगैल । अंगनम् टुल्सक् बोट ठेन ढारगैल । सब गँवल्यन् टुल्सा टामा छुवा गइल ।

गाउँक पुछारओर डुइठो मनै बट्वाइट, ‘इ भल्मन्सा सारे बिहाने बिहाने बिना रठे रठे टुलसा टामा छुवाइल । ओकर सुरा भेटैम टे बिना नै खैले ।’

डोसर मनैयाँ कहल, ‘चुपा रोह सारेक, भिटक् फेन कान रठिस् । भल्मन्सा असिन बात पटा पाइ टे उठिबास लगाडि । १५÷१५ हजार खर्च कैके नन्ले बा कटि सुरा । चिन्तासे डुहने हुइलिस । हमार गोझुम् सस्सुर १५ रुप्या नैजुहाइठ ।’

चिन्तामे परल भल्मन्साहे एक बिहान चौकिडार सुझाव डेहल, ‘हजुर सुरा हेराइल सुचना पत्रिकामे डेना हो कि ? सुरा बहुट डुर टक जाइ फेन सेकठ ।’

भल्मन्सिन्याँ कहलि, ‘खरिडके नानेबेर सिवानम् बगुल्या पुज्ना रहे । उहे पुजा नैकैके टे सुरा हेरागैल ।’ सुरा हेरैलकमे भल्मन्सासे भल्मन्सिन्याँ आउर परेसान रहि ।

भल्मन्सा अपन गोसिन्यँक बात नैओनाके चौकिडर्वक बातेम ढ्यान डेहल । उ टुरुन्ट स्थानीय पत्रिकम् विज्ञापन छपैना सोँच बनाइल । मने पत्रिकामे टे छपैना सुरक् फोटु नैहो । ‘अझकल घरभरिक सबके मोबाइलमे क्यामरा बा । मने कोइ फेन सुरक फोटु नैखिँचल ।’ भल्मन्सा अपन घरक लर्कन् पर बर्बराइल । विज्ञापनके नमुना बना गइल ।

करिया धराने जाटके एक कुन्टलसे बह्रटा हुइना सुरा । कानेम हड्यार कुन्डल लगाइल । घेँचम् लालफिटा बाँढल । फलाना गाउँके भल्मन्साके बर्का सुरा एक अँठ्वारसे हेराइल बा । भेटुइया मनै खबर कर्बि । उचित पुरस्कार डेजाइ ।

पत्रिकम् विज्ञापन छप्लक डोसर बिहान औरे पत्रिकक् व्यवस्थापक आइल ओ कहे लागल, ‘हजुर भल्मन्सा जि, अपने फेन कसिन मनै हुइ । उ साप्ताहिक पत्रिकाहे विज्ञापन डेलि । हमार दैनिक पत्रिकम् विज्ञापन डिना । टब टे रोज्डिन मनै हेरहि ।’ भल्मन्सा ओहो दैनिक पत्रिकाहे फेन विज्ञापन छप्ना मंजुरिनामा डइ डेलाँ ।

टिसर रोज एकठो एफएमवाले आइल, ‘हजुर भल्मन्सा जि, आब जबानम् पत्रिकम् के लजर फैलाइठ । सबके हाँठेम मोबाइल बा, मोबाइल भिट्टर रेडियो बा । एफएममे विज्ञापन डिना । टब टे सुरा हेराइल मनै खबर पैहि ।’ भल्मन्सासे एफएमवाले फेन विज्ञापन लइगैल ।

चौठा रोज औरे एफएमवाले आइल ओ कहल, ‘अपने फेन भल्मन्सा जि । उ एफएम धनगढीसे डुर नइ सुन जाइठ । हमार एफएम कैलारी जिल्ला काटके पहाड उँच्याके बझाङ पुगठ । का पटा अपनेक सुरा पहाड उँच्या गइल कि ?’ ओहो एफएममे विज्ञापन घन्के लागल ।

भल्मन्सक् एकठो सुरा का हेराइल रहे । भल्मन्सक् छाइ उह्ररके ठरवा लेहल बराबर चर्चा पाइ लागल । औरे गाउँक् चिन्हजान्के मनै भल्मन्सक् घर पौलि डारे लग्लाँ, ‘हजुर अपनेक् सुरा हेराइल सुनके बरि चिन्ता लागल ।’

भल्मन्सा ओसिक चिन्ता व्यक्त करे अउइयन मान मर्जाडसे मिझनि खवाके पठाए । मुर्गासे मसलक् डाम ढेर कहेहस सुरा खरिडेबेर भल्मन्सा जट्रा रुप्या खर्च कर्ले रहे, उहिसे ढेर सुरा हेराइल विज्ञापन, चिन्ता व्यक्त करे अउइया पहुनन्के मानमर्जाड्मे खर्च होसेकल रहिस् ।

एकडिन गजब हुइल । हेराइल सुरा भल्मन्सक् अंगनम् जसका टस बिल्गाइल । पहिलकले ठुल्हाइल फेन बिल्गे । भल्मन्सिन्याँ खुडा डेखैटि बरवा ओर लइगैलि । सुरा ज्ञानीहस बरवम् छिरल । अप्कि बरवक् डवारिम टाला फेन मार गइल ।

डरअसल का हुइल रहे कलेसे भल्मन्सक् बरवार ठाँठि सेवा नैपाके ढलल् रहे । उ टे गँवल्यनके हेगनरिया बनल रहे । सुरा रातभर ओहे रहे ओ भिन्सहरि बाहेर चह्रे चल्जाए । मनै हेगके चल्जाइट टे सुरा बाहेरसे आए ओ ओहे गुह खाके डिनभर ओहें आराम करे । राटोडिन बरवम् करियाइल रनासे टे उहि सुवर का गुह छोरहि कना उहे जिन्गि प्यारा रहिस् ।

एकठो मनैयाँ एकडिन सुराहे झुकमुकसे डेखल । मने ढलल् ठाँठिक् हेग्नरिया बिगर ना जाए कैहके चिपाइल रहल । ओहोर झुकल पुकल पुजाके लग माफ करहो कैहके बगुल्या पुजैटि कि सुरा मिल्गैल कैहके भल्मन्सिन्याँ बहुट खुस रहि ।

भल्मन्सा जि सुरा फेन डोस्रे हेरा ना जाए कैहके माघ अइनासे पहिले जो मरा डर्ना विचार कर्लां । भल्मन्सिन्याँ अपन गोस्यक् ओसिन निर्णयले नाखुस रहि । कहलि, ‘सहरसे लर्का अइहि टे का खैहि ?’

भल्मन्सा कहलाँ, ‘टैँ चिन्टा ना कर । ओसिन फेन अझकलिक् सहरमे बैठुइया सब लर्का बोइलर हुइँट् । ओइनहे टे बोइलरे मन पर्ठिन् । बोइलरके व्यवस्था कै डेहल जाइ ।’

भल्मन्सिन्याँ कहलि, ‘मने माघसे पहिले जो सुरा मारके ?’

भल्मन्सिन्यँक् बात बिना पुरा हुइ डेहल भल्मन्सा मुस्कानके साठ कहलाँ, ‘टैँ बात नैबुझ्ठे । माघसे पहिले जो गाउँक् मनैन् अघवाके सुरा खवइम टे अइना बरस फेन महि भल्मन्सा चुन्हि । ओठ्ठेसे इ सोझ गँवल्यन् जठ्ठेक टन्टा करा ।’

भल्मन्सिन्याँ फेन खिसिकसे हँस्टि कहलि, ‘आखिर गोस्या केकर ?’

असिक भल्मन्सा जि माघसे पहिले सुरा ओ डारुक् भोज खवा डेलाँ । भल्मन्सक् सुरा जेकर जेकर बिगार कर्ले रहे, उहि अघाला सिकार चलागइल । ओइनो फेन खारा असुल हो गैल कैहके खुस रहिँट । गंगु डाँट खिडोर्टि कहल, ‘असिक माघसे पहिले भोज खवइना चलन इहिसे पहिले कौन भल्मन्सा चलैले रहे ? अइना बरस फेन हिँखिने भल्मन्सा चुन्ना हो ।’

भल्मन्सा डोसर बरसके लग फेन भल्मन्सा चुनगैलाँ । मने भल्मन्सक् ठाँठि ओस्टे ढलल् परल बा । गाउँक् सुवर बिचबिचमे गँवल्यन्के अस्थाइ चर्पि ठाँठिक् भिट्टर गुह खाइ जैना क्रम रुकल नैहो । मने गँवल्यन्के कबु जबु हेराइल सुवर भल्मन्सक् हेराइल सुरा हस् कहाँ चर्चा पाइ ? आखिर सुरा केकर ?
कृष्णराज सर्वहारी
लमही ७ छुट्कीघुम्ना डेउखर दांग