जिन्गिक् साहारा

हिरा लाल सत्गौंवा
४ श्रावण २०७८, सोमबार
जिन्गिक् साहारा

कथा
जिन्गिक् साहारा

एकठो बरा सुग्घर गाँउरहे जहाँ तीन सदस्य रहल एकल सुखि परिवार रहे । समय बिटठ जाइठ यहाँ भविष्य के डेख्ले बा । चाहे ज्या रलेसेफेन उ सुन्दर परिवारमे केकरो नजर ना लागजाय बस मोर यीहे कामना बा । यी समयके अजिव लिला जुन डाइबाबा जलम करम डेनै उहे बिचारी डाइ नाअपन पटोहिया डेखेपाइठ नाही ओइनके कमाइ ओस्टहि यी संसार मनसे अकालेम् रोगके उपचार कराइ नैसेकके मरजैठी । आझ उघरेम डाइ नैरलेसेफेन लर्का कमाइवला हुगिलटंै । आझ ओकर लर्का भोजकर्ना मेरके हुइलेक ओरसे जहाँ टहाँ करके पटोहिया खोजठ ओ बिचारा बाबा सेक नैसेकके रीन कर्जा कँहारके अपन डुनु छावनके भोज कराइठ ।

समयके गतिसंगे अपन लर्का ओ पटोहिया पाके अपन सार दुःख बिस्रैटि आझ उ नयाँ संसार पाइलहस जीवन कटना आनन्दमय बा कहठ । उ जीवनके स्वाद चिखट । नट्या नटिन्याफें भेटाजाइठ । आझ उहिन बुह्रैलेक पटै नैहुइस । नट्यन जवान हुइट जैठिस ओ स्कूल जाइ लगठैं । पारिवारिक सदस्य दिन प्रतिदिन बह्रटिजाइठ ओ आवश्यक्त ओ महंगी बह्रट जाइठ टब यहाँ पैंसाके अभाव दिन प्रतिदिन बह्रटि जाइठ । आझुक मंहगाइमे आवश्यक्ता पुरा कर्ना कर्रा परे लागठ । पुरा हुइ नैपाके कलह बह्रे लागठ । गरिबी एकठो अइसिन खटरनाक रोग हो जुन रोगके सृजना उ घरेम उत्पन्न हुजाइठ । एकदिनिक बाट हो भाइ भाइमे झगरा हुजाइठ विचार बुह्राइल बाबा डुनु जवान लर्कनके झगरा हेरके बैठना सिवायक कौनोफें बिकल्प नैरठिस । झगरके मुख्यकारण उहे गरिबी हो, बस डु चार दिनिम एक पटोहिया एकपाँजर खाना पकाइटा टे एक पटोहिया एक पाँजर लागके पकाइट डेखके आँखि रसाजैठिस । कुछदिन परसे डुनु भाइनके एकडोसरओर घर बनजैठिन । मने बिचरा बाबाहे आझ कोइ पालडेहुइया नैबिलगाइठोँइ । आझ निर्जीव लाठीक् टेकनी बाहेक सहारा डेहुइया ओकर कोइनै हुइस । डुनु लर्कनके अपने संसार सजाइ लगठै मने उ संसारमे जलम डेहुइया बाबक् स्थान नैरठिस् ।

आझ पालडेहुइया उ बुह्रवइ कोइनै हुइस । डुनु लर्का अलगाइल अवस्थामे बिचरा बाबाहे आझ कलुवाबेरी पकाडेहुया पुछडेहुइया कोइनै पाइ लागठ । टब किसनुवन कलुवा एकघर बेरी एकघर खैना बनाडेठंै मने जब खाना खाइ जाइ लागठ टे बर्का घरेक लर्का कठै आझुक पाला हमार खाना पकैना नैहो छोटकक् पालाहुइस कठंै टे छोटकक् घर जाइठ टे बर्का घरेक पाला होे । हमरे बाहेर जाइटी कहिके चलजैठंै । कबुकाल्ह टिनाउना मिठ रलेसे उ खाइनै पाइठ । बिचरा बाबा घरेम भुँख्ले मरलसे घरसे बरादुर अपन लर्कनके मैयाँ मारके चलाजाइठ । यी पापी पेटहे सेकलसम काम करम ओ जियम कहिके निकर जाइठ । आझ उ बुह्रवक् संसार उजाड हुजैठिस । यी दुनियाँ कट्ना स्वार्थी बिलगाइठ । जोन डाइबाबा आझ यी दुनियाँ डैके गैनै विचारी उ डाइ टे कौनो स्वार्थ नैढारके दुःखभर अपनभाग अनि सुख डेहे नैसेकलेसे फेन रहल दुनियाँमे आँखि नैगरठी । मने उ लर्कनके र्कतव्य रहेकी एकठो बाबा जौन आझ काल्हभरिक पहुना हो उहिन पलना कटना कररा बटिन । वाबा आझ कन्पट पकरले चिन्ताके सागरमे डुबजाइठ । यी समय कट्ना मटलबिहा नयाँ नयाँ मनैनकिल हेरठ । आझ मै पुरान हुगैनु टे अपन छावा टे दूरके बात । अपन शरीरफेन साथडेना छोरे लागल । जिवनभरके जौन संघरिया बनैलेरहँु उ फेन बिच डग्रैमसे यी निष्ठुरी समय छिनके लैगिल । आझ यी दुखियामेहे सान्त्वना डेहुइयाफें कोइ नैहो । यी समय कट्ना बलवान बा जा चाहठ उ करके छोरठ । यकर मनमुटु कुछनै रठिस । आझ बाबा पस्टैटी कहठ सायद मै उमेरमे दम रहल बेला कुछ धन सँचले रटुँ टे कट्ना मजा हुइना रहे । पाछे पुस्टा पाछ ेअक्किल का कना हो ।

कन्द्रिहान लवन्डा कैचो विचारा मोरघर डौरल बीमा करले कहिके घोंसल । बुह्राइल अवस्थामे जब शरीर धोकाडेहठ, लर्कापर्का धोकाडिहि चाहे पंैसा काम परल बेला आपट बिपट परल बेला बिना झन्झट निकारे फेन बनठ कहे मने यी कम्पनी भागठ की का करठ, अपन लर्कनके टे विश्वास नैरहठ टे यी काहो¬(काहो कहिके वास्टै नैकरनु । जब सुक्खरिक एक जनहन एघारा लाख डेहल सुनके मै भरखर विश्वास लागल । विचारा भैया मोरलग कट्ना सोचके ओ कट्ना विश्वास करके आइल रहे । एक्को नैरिस्साके कैयो चो सम्झाइल । थुक्क मोर वुद्धि उहिन जबफें निरास बनाके पठैनु । जब उ बाबाहे अपन लर्कनके साहाराके जरुरट परठिस टब लर्का टे दूर केवल उहिन निर्जीव लाठिक टेकनि बाहेक साहारा डेहुइया कोइनै पाइठो । विचरा बाबा सोचमे परल कहठ जरुर छाइ पाउ डमडुवक् लग टे छावा पाउँ पटोहियक लग यहाँ अपन कना कोइ नैहो ।

अपन मनहे सान्त्वना डेटि कहठ चल जिउ जा करममे लिखल हुइ जा अपन भागमे खेप्ना हुइ ओट्ना टे भोगहि परि । ज्यादामे मोर मौटे आइ यिहिनसे बरा का सजाइ हुइ कहिट बलगर मन बनाइठ । मने दुनियाँ साथडेहेक छोरलेसेफेन हे सम्भू र्अचना बाबा टंै हेरडिहिस कहटि अपन आँखी रसैटि घरसे बरा दुर चलडेहठ मने उहिन उलिटके फेन हेरडेहुइया कोइनै हुइस । सम्भूके साहारा मंगटि आझ ढिरेढिरे नेगट नेगट जाइल करठ । जाइट जाइट रात परजैठिस भूँखे पियासे पसनासे गलल डेख्के कुक्कुर काटेकाटे करके भुखठिस टब अपन लाठि टेक्नीक साहारालेके भगाइठ । जाइट जाइट रात छिपे लागठ टब एकघर बास मागठ् । बास डेहुइया घरेक् मनै फेन पगला होकि चोर मनैया हो कहटि कानेटिर खुसफुस खुसफुस बात करठंै । मने दुखिया बाबाहे यी सब बात पचैहिक पर्ना जरुरि रठिस् । एक रात उधारिम सुटे पाजाइठ । जैसिक टैसिक मच्छरिनके सिकार बनके एकरात बिटाइठ । भिनसहरे मुर्गि बोलनासे पहिले उठजाइठ मने सोंचठ रातभर सुटके बिनबोलले चलजैम टे नैसोहाइ टबमारे उघरेक मनै कब जगहि कहिके प्रतिक्षा करठ । जब घरेक मनै जगठंै टे बिचरा बुह्रवइ निंड नैपुुगल कहिके अलपटरे बिलगाइठ । आब जाने ओकर अन्तरमनके चिन्ता हो या निंडे हो कहे नैसेकजाइ । बिहानके जब मजासे बात करेबेर उघरेक किसनुवक् छोटेमका संघरिया ठहरठ् ।

भलाकुसारि करट ¬¬करट अपन बिटल बात जब अपन संघरियइ सुनाइठ टब संघरियइ बरा दुःख लगठिस । संघरियक् दुःख देखके कुछदिनके बास डेहठ । बिचारा बाबा बुुह्रइले डाह्रिम आझ अपन रगतसे नजिक भावनाके नातफेन रहठ कहिके पटापाइठ । उ दिनसे अपन सेकनासम बलबुटि चलल्सम काम करट ओ दिन बिटाइठ । समय बिटठ् जाइठ बरसदिन बिटट जाइठ । कबु बेराम हुजाइठ टे कबु का का हुइठिस । यहाँ ज्या हुइलेसेफेन ओकर मनके इच्छा ज्या रलेसेफेन सिरिफ मनमे डबाके बैठे परठिस अपन हुइल पराइके घरेम । बुह्राइल बाबाहे उ संघरियक पुटपटोहियन पालके जिउ खिस्या गिल रठिन । दोस्टी दो दिनके कठंै । एकदिनके बात हो उ संघरियक् पुटपटोहियनके कारणसेफेन अपन संघरियइ चाहकेफेन अपन घर बैठाइ नैसेकना अवस्थामे पुगजाइठ । मने अपन संघरियइ कैसिके पठाडिउ कहटि उ सोंच्टि रहठ । टब एकठो बरा मजा कहानि बनाइठ ओ अपन संघरियइ सारा बात सिखाइठ ओ अपन पुरान टिनेक बाक्सामे बरा भारि किट्टाइल किट्टाइल टाला लगाके ओकर संघरिया अपन छावनठन जाइ सब मजा हुजाइ कहिके पठाहडेहठ ।

बिचरा बुह्राइल बाबा आब मूना बेला अपने लर्कनके आघेसे मरम कहिके आधा डगर संघरियक छावा पठाइजैठिस । उ बाबा अपन लर्कनके घरेक लग्गहि पुगजाइठ । एक हाँठ टेकनि टे एक हाँठ सेकनैसेकके कन्ढम् ढारल बक्सा रठिस । टब ओकर पटोहिया यी नजार डेख्ठिस टब ओकर छावक्ठन डौरल जाके कहठ हमार बुह्रवाहस् खै के हो बरा भारि बकसा लेले आइटा । जब पुगठ टे जात्तिक ओइनके बाबै रठिन । बराभारि बकसा लेले टिनेक बकसा किट्टाइल टाला बरा भारि लगाइल बिलगाइठ । जस्टे चाल कर्ना ओस्टे खसफस खसफस बोल्ना सुनके बपन बाबासे ठोठोर डेराइल स्वर निकारके कठंै बाबा काहो यी बक्सम्, टब बाबा अपन संघरियक सिखाइल बात याद कर्टी कहे जाइ लागठ टब्बहि ओकर डोसर पुटपटोह पुगजैठिस टब टाँक फुलाके डुनु पुटपटोहियन सुनाके कहठ । जबसे मोरघर कन्द्रिहान लवन्डा आके बीमक् बात करल लर्का साठ छोरडिहि ओ अपन आपत बिपट परल बेला पैंसक् चाभि अपनठन बा कलेसे जब मन लागि टबे निकारे मिलठ यी दुनियम् केकरो विश्वास नैकरेक परठ । मने मै ओकरे बिश्वास नैकरके बारम्बार बीमम् रुपिया ढारलसे अपन गरगहना रहल धन बचाइ लगनु जात्तिके उ लवन्डक बात एकडम ठिक हो आझ पटा पाइटुँ मने ओकर डेहल अक्किल आझ महिन काम लागटा । लर्को टुहरे मोर साहारा डेहेक छोरके मोर मैयाँ मारडेलो । टब मै रिसाके अपन धन डैडैके जिउ पालटहँु मने औरे जहनसे अपने लर्कन डैके मरम कहिके आइल हो मने जे महिन पालि ओ आगि डी ओकर यी धन रहि कहठ ।

टब डुनु लर्का धनके लालचसे मै पालम् मै पालम् कहिके झगरा हुइ लगठिन । अइसिन बात ना बट्वाइस कहिके अपन बाबै हप्काइहस् करठंै । टब बुह्रवा कहठ ठीक बा डुनुजे मोरे लर्का हो बरु मै बिहान एकघर कलुवा टे साँझके एकघर बेरी खैम कहठ । टबसे बाबक् मजासे दिन बिटे लगठिस । मजासे कलुवा बेरि खाइठ ओ खाइबेर बात लगैटि कहठ आझ यी पटोहिया मजासे भात नैपकैले हो, टिनाफेन मिठनैहो । डोसरदिन मजासे मनलगाके पकाइठ टभून बाबा कहठ यी पटोहिया मजासे खाना नैपकाइठ । आबसे साँझ सक्कार डोसर पटोहियकठन भाट खैम यी बात सुनके ओकर छावा अपन जनेवँइ गरयाइठ । टब बुह्रवा बाबा कहठ भरखर बड्ला निकारे मिलटा । जात्तिक सम्भू सबका हेरठ कहिके विश्वास करठ । खाना खाके मजासे बकसम् घोड्डी लगाके नाक बोलाबोला सुटठ मने एकसिका उठाके काम नैकरठ । अपन टोलमका सक्कूजहन बीमा कराइक कहठ नैटे मोरेहस दुःख पैबो कहठ । बुह्रवा बाबा जिउँ बुह्रटि जाइठ टिउँ ठुल्ह हुइटी जाइठ । अपन हुइनासम पलभरके जिन्गीम् अपन लर्कनके कमाहि खाडरनु कहठ । कौनो गल्टी हुइ टे सम्भु माफ करहो कहठ ।

एकदिनके बात हो यी दुनियाके रीत अनुसार बाबा अपन भाग खाके सदासदाके लग यी दुनियाँ छोरके चलाजाइठ । मने अचम्म लगटिक बात का बा कलेसे अटना मैयाँ करके डुनु भाइ पालल् बाबाहे आझ दाहसंस्कार कर्ना बेला नाकोइ रोइल नाहि लाहासके लग्गे आइठोँइ । टब किसनुवन घरेम् पेलके हेरठैं टे बकसक् लग झगर खेलट डेख्ठंै मै ज्यादा सुसार करनु कहटि ज्यादा भाग कहिके डुनु भाइनके झगरा रठिन । टब गाँउक् भलमनसा कहठ चाहे जा रलेसेफेन पहिले बाबक् बिदाइ करि । टब आके यिहे किसनुवन बराबर यी बकसक् धन भाग लगाडेब कहिट आगी पानीडैके सारा काम ओरवाके आके किसनुवन उ बकसा फोरके भाग लगाइ जाइबेर बकसक् भिट्टर टे कागज ओ ढुंगक् गिट्िटकिल रहठ । ज्यारलेसेफेन आझ उ संघरियक् सिखाइल अक्किल ओकर जिन्गिक साहारा बनके रहल । बिचारा लर्का आझ भरखर अक्किल पैठंै कि काल्हीक् लग आझ कुछ सोचना जरुरी बा । का पटा हमार लर्का या यी समाजके का भर सायद हमार गति फेन अस्टे हुइसेकि । ओ काल्ह, आझके लग हरपल साथ डेहे सेकना चाज सायद बीमा हुइसेकी, जय हो जिन्गिक साहारा बीमा, बिगरटि रहल चिजहे आर्थिक सहयोग करके मजा बनैना टुँ बीमा ।

हिरा लाल सत्गौंवा
घोडाघोडी ३ सररहिया कैलाली

जिन्गिक् साहारा

हिरा लाल सत्गौंवा