टलकिच्रा

मानबहादुर चौधरी ‘पन्ना’
१३ श्रावण २०७८, बुधबार
टलकिच्रा

हाँस्यव्यंग्य
टलकिच्रा

इ टलकिच्रा लांैरा कुछु लेह पठैबो ट कुछ डेख्बो नैकरट । उप्र ट्याँरा रठिस् । खोजखाज नैपर्ना, मजासे नैहेर्ना कहाँसे भेटाजाइ ? कहाँसे डेखि उन्ड्वा, उपरटेंरी । इ कहाइ म्वाँर बाबक हुइटिन् । सायद उ ब्याला मै चार पाँच किलासम पह्रट हुइम । टलकिच्रा ठेट थारु भाषक मौलिक शब्द हो । यकर शब्दिक अर्थ केराइबेर उन्ड्वा, चिप्रा, अकडेर्वा, डेख्टी डेख्टीफें नैड्याखलसक् कर्ना, अर्थात जरजर आँढर असक् हो । जरजर आँढर कहबेर और मेरिक अर्थ लागसेकी । आँखीक् आघक् चिज निडेख्ना, डेख्लसेफें नैडेखलसक् कैक बहाना बाजी बनैनाह टलकिच्रा कैजाइठ । थारु गाउँघर ओहर टिबोली मर्टी कहना शब्द फें हो ।

हमार गाउँम एकठो बन्टरान काका बाट । उहाँक सड्ड टिरमिर आँखी रठिन् । निसोख्लक दिन निरठिन् । घरम काम करुइया जनशक्ति फें निहुइन् । भर्खर अटिं कर जुकुर छोटछोट दुइठो छावा ओ एकठो छाइ बाटिन् । सक्कु काम जन्नीक् भरम रलक कारण घरक ढन्ढा उसर्नाफें मुसिकल हुइठिन् । बन्टरान काका बाहेरसे आइल ब्यालाम गोरु बछरु, मुर्घीचिंगना, सुवरमाकर चोंच्चाइट डेख्ख खोब कल्कलैठिन् । इ टलकिच्री जन्नीफें कहाँ मरगिल । बसेरा लेना जुन फें सुवरमाकरिन ना खुद्रा डर्ल हो, ना मुर्घीचिंगना करैल हो । इ टलकिच्री टलकिच्रा लर्का फें एकठो काम फें नैडेख्ठ । हेरी पाठकवृन्द ! आफन उत्तरदायित्व निभाइक छोर्क जन्नी ओ लर्कन पर रिस उटर्ना इ बाबक् बानी कसिन लागल ?

मै आफन एकठो कहानी सुनैनास लागल । म्वाँर बनबनेट नैकुड्लक दशकसे ज्यादा होगिल रह कि का ? इ साल सावन महिनम् गाउँक् संघरेन संग टावाँ काट जागिलस् । गाउँसे करिब २ घन्टा पैडर न्याँग पर्ना बन्वँम् निनेंगलक् ढेर दिनके बाडम पुरान संघरेनसंग बन्वाँ जाइ मिल्लक् ओहर्से लावा अनुभव हुइ कैक टावाँ कट्ना बहानाम जागिल रह । जब बन्वाँम पुग्ली, टब पानी फें महा जोरसे डर्कल । निकास लडिया भरिभराउ होगिल । सबजन निकास लडिया टरक्ख गैगिल । मै फें टेक्नी पकर्ख टर्क टनहँु । पठ्राम ग्वारा रपटगिल । झबाकसे गहिर ठाउँम अटक गैनु । सारा झुल्वा भिज्गैल । भिजल गिडारसक् बन्वाँ ओहर लग्नु, टावाँ ख्वाज । सबजन कोइ कोहँर, कोइ कोहँर फरक फरक टारी नेंग्ल । मै अनसिख्वा मनै बरापुक् मन्ह्ला छावासे डख्खिन् ओहँर लग्नु । गाउँक् संघरेन टावाँ चटाचट काटकाट झ्वाला भराडर्ल । मै अक्को टावाँ नैडेखुँ । भर्खर निक्रल बाँसक् टुसाम माटी लाग्खन कर्या कर्या ठेटकुरसक् डेखुँ । मन्ह्ला डाडुह कनु– डाजु मै ट एक्को टावाँ नैभेटाइठुइटुँ जे । डाजु कल–अरे भाइ कसिन ट नैडेख्ठो, टलकिच्रासक् । हजुर मै ट एक्को चिन्ह निसेक्ठँु कनु । उ दिन बरा मुस्किलसे डु टिन किलो टावाँ काट्गिल हुइ । बरापुक छावा आफन काटल टावा थपडेल ट ठनिक सोहैना भरिक हुइल ।

छोटम मामा घरक एक्ठो घटना याद आइल । मै कभुकाल मामा घर जाउँ । एकदिन अस्टहँ मकै निकाइ ब्याला हो । ममान घरक् छुट्की माइ मामक् पर गरयाइ लग्ली । गरैलक् कारण का रह कलसे मामा मकै निकाइ व्याला भर्खर फर भिरल बोंरी बुट्टा काटमर्ल काहुँ । माइ कल्कलाइटलही–इ उन्ड्वा थारुक् ढन्ढा अस्ट रठिन् । टलकिच्रा ट होगिल । हेरहार पार परठ । आँखिक् आघ फर भिरल बोरी कट्ना । इ मनैन टिना रिझाइ व्याला का रिझाउ कबो । कौनो कौनो जन्नी मनै आफन ठरोक नाउँ टलकिच्रा ढर्ल रठ ट, कौनो थारु मनै आफन जन्नीनके नाउँ टलकिच्री ढैल रठ । इ ट हुइल घरायसी मामला, हजुर । हमार देशम टलकिच्रनके जमात जोहँरफें बा । गहिर्ख अध्ययन कर्बी कलसे राज्यक हर निकायम टलकिच्रा भेटैबी । प्रशासनिक, शैक्षिक, स्वास्थ्य, राजनीतिक, सामाजिक, धार्मिक हर क्षेत्रम टलकिच्रनके कमी निहुइट ।

अझकल हमार थारु समाज लगायत और समुदायम आफन धर्म संस्कृति छोर्ख, और क्रिश्चियन धर्म मान भिरल बाट । हुइना ट धर्म निरपेक्ष देशम धार्मिक स्वतन्त्रता बा । हर मनैन आफन इच्छा अनुसार धरम संस्कृति मान पैना अधिकार बा, लेकिन आफन मानल धरम संस्कृतिके बहुत बखान कर्ना आनक भर कुव्याख्या कर्ना संघरेन डेख्क डंग पर्ठुं । आफन चल्टी आइल धरम संस्कृति भिट्टरके निमजा पक्षह सुधारक छोर्क आनक धरम मजा हो कना महि निलागट । थारु संस्कृति ठिक निहो थारु धरम मानु ट खोबसे बोक्सिन लागँट । अझकल क्रिश्चियन धर्म मान्नु ओठ्ठसे बोक्सिन नैलग्ठ कना बखान कर्ना मनैनके कन्पट्टीम चराट पर्नास मन लागठ । असिन व्याख्या कर्ना मनै जाटिक टलकिच्रा हुइट ।

और डोसर मेरिक कहानी जोर्नास मन लागल । अझकल हमार देशक लाखौ युवा विदेश गिल बाट । हमार गाउँमसे केल करिब एक दर्जन युवा विदेश कमाए गिल बाट । जिबलाल भर्खर भ्वाज कैल रह, बोप्रा । बठिन्याँ जन्नी छोर्ख किही जैनास मन लागी, विदेश । मने बाध्यता, आफन घर पर्यारके आर्थिक गर्ज टर्ना ओ कुछ कमैना हिसाबसे दक्षिण कोरिया गैल रह । गैलक एक बरस नैपुगल रलहिस् कि का यहँर लौली जन्नी डोसर छिमेकीक गाउँक बुह्र्वासे सिलिग गिलिस् । विदेससे ठरुव्क पठाइल रुप्या मनरख्नकम फुर्टी कर लागल । आब का लेबी । मिलघस बहर्टी गिलिन् । सौटमुर भटरसे ठर्वा ले मर्ली । इ घटनाके प्रतिकृया डेटी ढरकटान बुबा कल–अत्रा मजा घरबार रटिरटि फे डु डुठो लर्कक् बाबसे हरबरा परल, टलकिच्री ।

पाठकवृन्द ! आब मै अप्नेक हुकहन २०७१ सावन महिनक २८ गते अइलक बह्र्या (बाढी) के प्रसङ्ग जोर्नास मन लागल । उ बह्र्याले सुर्खेत, दाङ, बाँके, बर्दिया लगायत कैलालीम फेन महा जोरसे धनजनके क्षति करल । असिन विनासकारी प्राकृतिक प्रकोपले सयौंके ज्यान लेहल, सयौं बेपत्ता हुइल, हजारौ विस्थापित हुइल । बाढीपिडित हुकहन स्थानीय स्तरम टमान संघ संंस्था, व्यापारी हुँक्र आफन नाउँ मिडियाम आनक लाग एकएक पोक्री चाउचाउ, चिउरा राहात वितरण कर्ना टलकिच्रन डेख्गिल । स्थानीय बुद्धिजीवि मुफतलालले बाढीपिडितलाई दुई पेटी चाउचाउ प्रदान गरेका छन् । कना मेरिक समाचारप्रेमी टलकिच्रा यहाँ ध्यारनक् बाट । लेकिन वास्तविक समस्या हल कर्ना ओहँर ध्यान निडेना प्रशासनके तालफें खेचुइहेक चालम ओ बात भर बरेबरे कर्ना टलकिच्रा सरकार ना ट कौनो व्यवस्थापन कर्ल हो । हमार देशके टलकिच्रा सरकार फें ओस्ट बा । प्रति बाढीपिडित घरम एक लाख डेना राहात रकम महिनौं समय बितत् घरिम् सम्वन्धित पिडित व्यक्ति पैल निहुइट । सुर्खेतके राजनीतिक दल हुक्र पिडितके नाउँम राहात संकलित रकमके दश प्रतिशत लेहल सुन्नु ट चुट्टी पकर्ख घुमा घुमा गालम चराट चराट मर्नास मन लागल । असिन ट हमार दलके नेता बाट । असिन मौकाम चौका मर्ना इमानदारिता निम्जल दल ओ नेता रलक देशम टलकिच्रनके संख्या ध्यार बाट । नेतनके आसेपासेन दानदान पानी केल पैठल पिडित राहत पासेक्ल जेकर घरबास निहुइन हुकनक अवस्था जिउके टिउँ बाटिन् । असिन ट टलकिच्रा राज्यक निकाय बा ।

अस्टख हर क्षेत्रम एकसे एक टलकिच्रा बाट । काम कर्नासे नाउँ कमाए खोज्ना समाजसेवी; लेख रचना कभ्बु नैलेख्ना आनक लेखम हाँसीमजा उरैना पाठक; स्कुलिम पह्राइक छोर्ख टिउसनके खेती कर्ना शिक्षक, बिना काम निप्टैल कमिशन खाक ठेक्डारिन रकम डेना कर्मचारी, नक्कली बिल भर्पाइ बनाख बजेट निप्टैना हाकिम; राजनितिक भागवन्दाम नातपात, कार्यकर्तन केल जागिर खुओइना नेता, नक्कली समान बेच्ख पैंसा असुल्ना व्यापारी सबका सब टलकिच्रा हुइ ट ।
मानबहादुर चौधरी ‘पन्ना’
वीरेन्द्रनगर २ लौबस्टा सुर्खेत

टलकिच्रा

मानबहादुर चौधरी ‘पन्ना’