माठेक् भाग्य
परोसी मस्टरान घरक् पटोहिया बिहन्ने अंगनम् चिल्लाइट् सुनमिल्ली । भिटामे घरी हेर्नु टो बिहानके चार बज्टी रहे । सावनके महिना भर्खर ओजरार अपन आँखी उघारे खोजल रहे । खै का हुइल हो फेन ? डल्लीक् डाइक् निंड खल्बला जिठिन् । गाउँक् विद्यालयमे प्राथमिक शिक्षक रहल ‘शेरु’ जन्नी (मस्टर्निया) पिट्नामे बहादुर बाटैं । दिनभर विद्यालयमे आदर्शके पाठ पह्रैठैं । घरे अइटीकि मास्टर्नीहे पिटे लग्ठैं । सडडेभरके पिटाइले मास्टर्नीक् छालामे घैंठा परगिल हुइहिन् । छोटमोट पिटाइक् टो उ मतलबे नैकर्ठी । हरेक दिनके पिटाइक् टो सायद उ गन्तीफें नैकर्ठी । सुनुइयाँ परोसी घरक् सदस्य हुक्रनहेफें सायद बानी परसेक्लिन् । जोरसे पिटल बेला कबुकाल्ह मस्टर्वाहे हाकडाँक लगैठैं– डल्लीक् बाबा चैतुराम । मस्टर्वा सुन्लसेफें नैसुनलहस् कैडेठैं ।

मस्टर्निया एकदम सिढा, सरल ओ सक्कुहुनसे मिल्ना स्वभावके रही । घरक् काम, कुटान पिसान सक्कु काम करी । टौनफें मस्टर्वा अपन जन्नीहे मैयाँ नैकर्ठैं । हुँकार एक्ठो किल कमजोरी रहिन् । भोज हुइल दश बरस होसेकल रहिन् । मने अभिनसम बच्चा नैजन्मैले हुइ । बच्चा नैहुइल बाहानामे दोस डेखाके मस्टर्वा रोजदिन मास्टर्नीहे पिट्ठैं । बच्चा नैजल्मलमे मस्टर्वक् फे दोस हुइ सेक्ठिन् । मने उ कबु अस्पताल जाके चेकजाँच नैकर्ले हुइँट् । गाउँमे धामी झाँक्री, गुरुवनहे डेखैठैं । धामी झाँक्री, गुरुवनफें मास्टर्नीक् कमजोरी डेखाडेठैं । ओहे कारणले टो हो, मस्टर्वा दिनरात मास्टर्नीहे पिटठैं डल्लीक् डाइ डोसर परोसीहे सुनैठी ।

मस्टर्नियक् पकाइल भात मिठ नैहुइल । हुँकार ढोइल लुग्गा सफा नैहुइल । हुँकार करल कोइ काम मजा नैहुइल । गैया दुध नैडेहल । औरे जहनसे बोल्लसेफें खोट डेखाके मस्टर्वा अपन जन्नीहे पिट्ठैं । मास्टर्नी चाहे ज्या काम कर्लसेफें चित्त नैबुझैना । छावाहे चुक्ली लगैना काम कर्ठिन् हुँकार डाइ ‘दुर्गा’ । डाइ दुर्गाके बानी व्यहोरा डेखके गाउँक् मनै कठैं,– डाइ कलक टो घरक् अभिभावक हो । जगतके माता हो । मजा बात सिखाइक् छोरके पटोहियाहे पिट्वाके समाज टर्सैना यी कैसिन डाइ ?

मस्टर्वा अपन जन्नी मस्टर्नियाँहे पिट्लसेफें अपन डाइक् एकदम प्यारा रहैं । हुँकार डाइ दुर्गा कबुफें छावक् दोस नैडेख्ठी । कबु नैगरयैठी । छावा ज्या कर्लसेफें सबचिज मजा । मने पटोहिया ज्या कर्लसेफें खराब सोच्ली । डाइक् साथ पाके छावा (मस्टर्वा) शेरु आउर हौसल रहैं । पटोहियाहे अपन घरक् सदस्यके दर्जाफें नैडेलैं ओइने । पटोहियक् उपर छावा डाइक् दुव्र्यवहारसे गाउँक मनैफें डिक्डार रहैं । मस्टर्वा टो गाउँघरक् उदाहरणीय मनै हुइ पर्ना हो । औरे जनहन सही बात सिखुइया अगुवा हुइ पर्ना हो । मने उ मस्टर्वा गाउँक् लाग अभिशाप रहैं । गाउँले हुक्रे अपन बच्चनहे मस्टर्वक् लग्गे नैपरे डिंट् । गाउँक् बच्चाफें मस्टर्वक लग्गे नैपरैं । मस्टर्वा मास्टर्नीक् उपर ज्यादटी कर्लसेफें विद्यालयमे हुँकार विरुद्ध कोइ उजुर बाजुर कर्ना हिम्मत नैकरलैं । कारण– मस्टर्वा गाउँले हुक्रनहे डर डेखैले रहैं । उजुर बाजुर कर्लसे ठीक नैहुइ । गाउँक् लर्कन पर्कनहे परीक्षामे फेल कराडेना समके धम्की डेले रहैं । गाउँक् मनै सिढा रहैं । गाउँमे प्रहरी चौकीफें नैरहे । उजुरी कर्ना कोइ हिम्मत नैकरल ओरे मस्टर्निया हिंसाके शिकार हुइटी रलि । मस्टर्वा अपन जन्नी मस्टर्नियाहे पिटल बेला हुँकार ससुइया दुर्गा कही– हेर पठोहिया ! सुख टो माठेक् भाग्यमे लिखके लाने परठ् ।
लक्की चौधरी
धनगढी–५ कैलाली