सपना ओ विपनक् मठ्वाम सलिमा ‘भुरभुरा रहर’ से मनचिट साँटबेर

सुशील चौधरी
२४ श्रावण २०७८, आईतवार
सपना ओ विपनक् मठ्वाम सलिमा ‘भुरभुरा रहर’ से मनचिट साँटबेर

सपना ओ विपनक् मठ्वाम सलिमा ‘भुरभुरा रहर’ से मनचिट साँटबेर

सलिमा बिसौं शताव्दीम विकास हुइलक् सँस्कृति संरक्षण ओ रुपान्तरणके प्रभावकारी सामग्री हो । चलचित्र कलाहन अंग्रजीम सिनेमेटोरी कैगिल बा । म आझके जबानाम के नि प्रभावित हुइ सलिमा डुन्याँ से । भिडियो, सलिमा हल हुइटी मोबालम हाँठहाँठ, जबफें जहाँफें हेरक मनोरंजन करसेक्ना समय आगिल बा । लम्मा सलिमा, छोटमोट सलिमा, वृत्तचित्र सलिमा, सिसियल सलिमा, खेल सलिमा, हरर सलिमा, से लेक अनेक मेरके सलिमा मिलठ । पहिल सलिमा घरम जाक सलिमा हेर्ना चलन रह, हालाकी आझफें उ चलन बा । मुले, सूचना प्रविधिक विकास, सामाजिक संजालक मार मोबाइल, स्मार्ट फोन, कम्युटरम सहज रुपम सलिमा ह्यार सेक्जाइठ । पहिल सलिमा विशुद्ध मनोरंजनक साधन रह कलसे अझकल सलिमा सूचना ओ जानकारी ओ अध्ययन सामग्रीक रुपम ससुदपयोग हो आतंकवादी हुक्र हाद्सा मच्चैना साधन फें बनैल बाट । इन्टरनेटसमे युटुव लगायत प्रविधि ट असिन सहज बनाडिहल की श्र्रव्यदृश्य सामग्रीक रुपम ज्या फें भेटाइसेक्ना अवस्था बा । जाँगर हुइल मनै, संसारके सलिमा ओ वृत्तचित्र हेरक मनोरंजन ओ ज्ञान बह्राइसेक्ठ ।

असिन प्रभावकारी संचारके माध्यम रलक सलिमा ओर मै निमोहन्यैना ट बाट निहुइल । पहिल थारु सलिमा ‘करम’ हो । आझसम थारु भाषाम फें पाँच बीससे ढ्याउरनक् सलिमा बन्स्याकल बा । जहाँसम् सम्झना बा, मै चालिसके दसकम भिडिओम सलिमा ह्यारल असक लागठ । मै पहिला सलिमा कौन हेर्नु स्पष्ट नै हुँ, मुले सलिमा घरम जाक हेर्लक पहिला सलिमा ‘लैला मजनु’ हो । नेपालगन्जक लक्ष्मी चलचित्र मन्दिरम ०४३ सालम मै उ सलिमा हेर्ल रनहुँ, जब मै आठ कक्षाम पहु्रँ । मै सलिमाके क्रेजी कट्रा रहुँ कनाम, मै एस.एल.सी. पास करटसम् पाँच सय से ढ्याउर सलिमा हेरसेक्ल रहुँ । उहम ढ्याउर जसिन सलिमा हिन्दी रह । एक्क बैठावन म तीन ठो सलिमा लग्ढार हेर्क निम्जैलक अनुभव फे बा, म्वाँर । नौ से बार शो, बार से टिन सो ओ टिन से छ शो उसारजाए, किशोरावस्थाम । ढ्याउरनक् हिन्दी सलिमा हेरक हिन्दी भाषा सिखगिल, फाइदा जो हुइल । अभिताव बच्चन, ऋषिकपुर, रेखा, हेमामालिनी, गोविन्दा, मिथुन, विनोद खन्ना, अनिल कपुर, श्रीदेवी, पद्मिनी कोलापुरी, कादर खान, शक्तिकपुर माधुरी दीक्षित, मिनाक्षी लगायतके हिरो हिरोनिन्के फुटुकके पोष्टकार्ड किन्क संघरियन बंट्लक आझ असक लागठ । नेपाली सलिमाम भर राजेश हमालके सलिमा ‘युगदेखि युगसम्म’ हेर्नु ट महा मजा लागल । मै यी सलिमा डुचो लग्ढार हेर्नुं । मै राजेश हमालके उह सलिमासे फ्यान बन्नुँ । मै अनुमान लगैनु राजेश हमाल नेपालके सुपरस्टार हुइहीं । ना कटि की ओस्ट हुइल, हुँकाहार स्टारडम गिरल निहुइन् । हिन्दी सलिमाके स्क्रीप्ट पहर्क नाटक लिख फे सिख्नुँ मै । शुपरहिट हिन्दी सलिमा ‘शोले’क स्क्रीप्ट थारु भाषाम अनुवाद कैक गव्वर सिंह गीति नाटक गाउँम २०४५ सालम मञ्चन कर्लक आझ असक लागठ । हिन्दी सलिमाके बिगबोस अभिताव बच्चनके कुली, अन्धा कानून, ओ मर्द सलिमा ट म्वाँर धारणा बडल डिहल । एक समय असिन रह कि पोष्टर हेर्क सलिमाके बट्कुही सुनैना डब्निभिराउम मै ढ्याउरनक बाजी जिट्ल बाटुँ ।

०४६ सालम हुइलक राजनीतिक परिवर्तन ओ खुल्ला परिवेशम सामाजिक मुद्धाम आधारित थारु, नेपाली भाषाके आधा दर्जनसे ढेउरनक नाटक लिख्ना, ओ निर्देशक कर्ना काम कर्नु, जुग जबाना, टकदिरके पन्ना, रामझुमरा विशेष रलह । एक दशक सामाजिक ओ राजनीतिक गतिविधिम संलग्न होक २०५७ साल से पुनः रंगमञ्चतर्फक लगाव बह्रल । ब्राजलियन नाटककार अगस्टो बोयलके नाटक सिद्धान्त उत्पीडित हुकन्हकलाग नाटक ९त्जभबतचभ ायच इउउचभककभम० नेपालम अभ्यास कर्ना पहिला समूहम आरोहणके वरिष्ठ रंगकर्मी सुनिल पोखरेलसे काम कर्ना मौका मिलल । ओट्रकेल नाहोक, नाटक टोलीम डेनमार्क जाक नेपाली समकालीन सवालम कचहरी नाटक डेखैना मौका फें मिलल । जौन म्वाँर लाग अन्तर्राष्ट्रिय स्तरके बरवार अनुभव रह । बाँके, बर्दिया, कैलाली, दांग, सुर्खेत, प्यूठान, काठमाण्डौम सयौंक संख्याम सामाजिक विवाद, द्धन्द्धक विषयम कचहरी नाटक फें कैगिल ।

म्वाँर मनम एकठो सप्ना रह राजधानीम कम्तीम एकठो थारु नाटक व्यवसायिक रुपम प्रस्तुत कर्ना । करीब छ बरस काठमण्डु बैठ्नाक्रमम म्वाँर प्रयास २०७३ सालम सफल हुइल । २०७३ साल पुस १५ गते से २२ गतेसम चम्पन साँस्कृतिक समूह, ललितपुरके संयोजन ओ सर्वनाम नाटक घरके सहकार्यम म्वाँर नाटक ‘भुरभुरा रहर’ के व्यवसायिक प्रदर्शन हुइल । प्रतिभावान ओ जंग्रार निर्देशक प्रणव आकाश सम्भव बनैल उ सप्ना । मैगर गोचा कृष्ण सर्वहारीक गंरखोडाइ, चम्पनके दिलदार अध्यक्ष नन्दुराज चौधरीक सहकार्यात्मक सोंच ओ कलाकार भैया बाबुन्के मेहनत कबु बिस्राए निसेक्जाइ । सम्भवतः थारु भाषक पहिला नाटक बन गइल, भुरभुरा रहर ।

म्वाँर भिट्टर मनम एकठो सलिमा बनैना बाट् फे खेल्टिरह । उहक्रमम बयाल चलल सिर सिर, सौभाग्यक फुलरियाम । सर्वनामम नाटक ह्यार पत्रकार संघरिया मदन चौधरी आइल रलह । नाटक ओरैटि की, महीहन बधाई ओ धन्यवाद डेटी, नाटकके बारेम विशेष बाट् बटोइना इच्छा जाहेर कर्ल । मै उ बाट् हन सामान्य रुपम लेनुँ काकरकी दर्शकन्से महि धन्यवाद ओ बधाईके बौछार हुइटी रह । एक डिन, बागबजारम मदन ओ लेखक ओ पत्रकार सर्वहारी गोचा महीसे बैठ्ना सोंचकेसाथ अइल । एकठो रेस्टुरेन्टम बैठ्ली । नाटकहन कसिक सलिमा बनाइसेक्जाइ कना बारेम बाट्चिट हुइल । मै सलिमा बनाइकलाग अनुमति डेना सहमति जनैनुँ । ओठ्ठेसे भुरभुरा रहर नाटकहन सलिमा बनैना क्रम चलल ।

नाटक भडौ महिनासे काम सुरु हुइल । स्कृप्ट लेखन ओ गीतक संगीत मै अपन्हे लिख बनाइ पर्ना हुइल । कथाबस्तु सखिया गीतके पृष्ठभूमिम रलकमार सखिया गीत रेकर्ड कराइकलाग गाउँम रलक लोक गायिका हुकहन् काठमण्डु लान्क रेकर्ड करैनुँ । आझसे दुई दसक पहिल, रेडियो नेपाल, सिंहदरवारम थारु रेडियो नाटक रेकर्ड कराइबेर पस्ना पस्ना हुइल बाट् सम्झनुँ । एक जन कलाकार ट माइक्रोफोनक आघ बोल्टी बोल्टी हट्मटैटी गमसे गिरगैलक दृश्य झल्झल्हेंट आइल । शुभ हुइल, लोक गायिका हुक्र, पहिलह रेकर्ड करल गीत बजाए असक सुरु कर्ल ट एक्कोना अटंक्क निम्जाडेल । बरु मही, पैढार अन्सार गीटक रोज्ना कर्रा परल । मुहम म्वाँछ कैल्याइटीम महटान घरक फेक्डार अंगनाम मौलारक बठ्न्याओन्से कुम्हाँम कुम्हाँ ढँेसक उल्रटी, चुट्िटक पस्ना घुठ्ठि पुगाक मन्ड्रा बजैलसेफें सखिया गिटक एक अँख्रा फें कन्ठम लिह निसेक्लक मनै, रेकडिंग स्टुडियोम सरस्वति कन्ठ बैस्ल असिक ।
‘डानु डाडा, डानु रि डाडा, डानु डरिउना भरिर
सखिर…डानु डाडा डरिउना कहिले ।१।
जौन मइ समिरउँ रि, आपन कनठ र
सखिर सबहुँ गिट मोर कन्ड रि रहिजा ।२।
गुरिया गुठल अर गिट मोर आइल र
सखिर कंसवा मनक अस, रागरि मोर या ।३।’

लोक कला ओ संस्कृतिक गुरु समाज हो कना बाट् फेर डोस्र गंहिरसे मनम भिजल । मै नतमस्तक बाटुँ उ सक्कु लोक गायिकाहुकन्हक आघ, उ ब्यालाम म्वाँर दिमाग रन्फनाइल । प्रश्न म्वाँर दिमागम उठल, के कहठ, पह्र लिख निजन्ना मनै ज्ञानी ओे कलापूर्ण निरठ कैक । मोह्रिन्या सीतापति थारुके लोकगायिका हुकन्हक बगालहन साधुवाद । सलिमा बनैना क्रमम सखिया गिट रेकड् करब्याला बाइस ख्वाँट सख्या पैंया फें रेकर्ड कर पइलकम महा खुशी लागल ।

पचपच पचपच डस्या आगिल । डस्याम सुटिंग कर सेक्जाइठ की कैक हेरगिल । निसेक्गिल । डेवारी संग संघ ओ प्रदेशके चुनाउ लस्क्यागिल । डु महिना चार पाख जिन्दावाद मुर्दावाद कर्टी ओरागिल । अस्ट टस्ट कर्टी कर्टी माघ आगिल, गैगिल । फागुनम जसिकफे सुरु कर्ना कैगिल, फागुन फें रंगलान निस्याकल हमार भुरभुरा रहर पुरा कर्ना । चैटक महिना खास्स कुछु निकर्ना महिना मान्गिलसेफें भुरभुरा टीमके समय चैट जो जुरल । सप्ना ओ विपनक मठ्वाम सलिमासे उँक्वारभ्याँट होगिल म्वाँर । मनचिट कट्ठ्याक बाँटगिल बा, वाकरलाग ट सलिमा ह्यारही परी ।

सुन ब्याला सहजील, बट्वाइ ब्याला मस्टी मुले कर ब्याला महा झन्झटिया हरचाली रलक, सलिमा बनैना काम । बर्दियाके मधुवन नगरपालिकाके पट्ठरबोझी गाउँ हमार सुटिंग कर्ना गाउँ रह । बैठ्ना डल्ला होमस्टे ओ ठाकुरद्धारा । एक महिनक रम्टा कैगिल पट्ठरबोझीम । गाउँ जो कब्जाम लेक काम कैगिल । भलभाग चैटम खेटिपाटिक समय डिन निरह । उहमार गाउँक कामम वट्रा समस्या निअइलन । मुले डिनभर भटभट भटभट जनेटर लगाक, एक्शन कट एक्सन कट कर ब्याला क्याकर मन मानी । एक्कघरीम मनै ट जम्मा हमार सुटिक कर्ना घरक अंगनाम गौह्या जाइँट् । आपन निमांग कला संस्कृतिपर लगाव ओ रकट्वा मैयाँ डेख्क मै भक्वा गैनुँ । यी परिवेश मही थारु समाजके साँस्कृति सभ्यताके गहिराइ ओ अजगराइक लग्ग पुग्लक भान हुइल । पठ्ठरबोझीक बरघरिया, तुल्सी थारु ओ मंगल थारु ओ सज्ज गाउँक मुस्कीओ मेहनत मही फें एकचो थारु समुदाय कर्मशील ओ स्वाभिमाानी जाति हुइ ट कनाम गर्व जागल । म्वाँर गाउँ मंजोरबस्टीक युवा साँस्कृतिक समूहक सखिया नाच ओ लट्ठहवा नाचक प्रस्तुति ठप्लक रौनकता ओ देशभरके कलाकार हुकन्हक एक्क लग्वारी एकमेरके साँस्कृतिक रासलीला रचाइल असक लागल । यदि थारु सखिया गीतम रलक कान्हाँ जेही अस्टिम्कीम पुजजाइठ, जिटीबाट कलसे कौनो रुख्वक डहिंयाम ओ सन्ढ्रीम असंटक रेड ड्रागन क्यामरा ओ ड्रोन क्यामराके बयालम जुल्फी हिलाइल हुइहीँ ।

एक अँठ्वार सम् ट चम्पन ओ चैनार लागल, रसरस बेनिया डोलागिल । पाछ ट करले करैला खाए असक लाग । मुले पट्ठर बोझी गाउँ जसिक हमार टीमहन सखाइल, वाकर रिन कब्बु टिर निसेक्जाइ । सुटिंगकेलाग, सज्ज घर, अंगना, बगर्वा, सुबर्वा, डग्गर, डिहुवा केल नाहोक गर गहना, लुगाफाटा, मन्ड्रा, मंजिरा, भुरभुरा फें खोजखोजक डेल । एक महिना कल्वा ओ मिन्ही खवइल । मुर्गी ओ मच्छीक पौन्ह्याइँक ट हिसाब जो नैहो । संगसंग नेंगना, बटोइना, हँस्ना, नच्ना ओ गइना बरबेर मनै मनमिल्लसे कसिक सुख डुख बाँट सेक्ठ कना अनुभव फें लिह मिलल । सलिमा लेखकके रुपम समाजके कथाबस्तुम सलिमा लिख्लसे मनै कसिक लग्ग हुइठ कना फें महसुस कर मिलल । मै पहिलहेसे नेपालम साँस्कृतिक पुनर्जागरण आबश्यक बा कैक कटी आइल बाटुँ । अखिस सलिमा सुटिंग करबेर उ बाट् फे डोस्र स्मरण हुइल । आपन भाषाम बोल्ना, आपन भाषाम गैना ओ नच्चा वातावरण पैलसे कसिम समुदायके बुह्राइल, ज्वान, लर्का बच्चा सक्कुजन गोचाली भिर अइठ कना डेखगिल । सलिमा बनैना सप्ना पुरा हुइ जैटिरलक अवस्थाम खेल्वार खेल्वार, गरबिट्टा खेल्वार हुइ असक लागल । मही लौव जुनी पाइल असक लागल बा मुले म्वाँर ढ्याउरनक शुभचिन्तकहुक्र सलिमा बनेैना काम चिचिभुरा ढन्ढा हुइलक ओर्से सलिमाके भवसागरम पैठलसे और काम करकलाग सुझैल । सलिमा मही मोहन्याए स्याकठ कि नाही, पर्दाम झल्मलाइ ट म्वाँर जिन्गीक डगरके बजरा केंवार ख्वालठ कि नाही, एक डु महिना अस्या लाग जो परि । सलिमा सम्पादन हुइना क्रमम बा डस्यासमम पक्काफें दर्शकन्के आघ आइ, मुले यी घटना म्वाँर मनभिट्टर रलक कलाकार जमाइ असक लागटा । मनभिट्टर कुलबुलैटी रलक रहर चार पाँच बरस लगाक भुरभुरा रहर बन्क मूर्त रुप लिहठ डेख्क मै दंगदास बाटुँ । मै कहटी आइल बाटुँ, जिन्गी रहरके पोक्या हो, पोकरी खोल्टी जैबो ट जिन्गी बनठ, अस्टह पहिला सलिमा बनाक म्वाँर रहरके पहिल पोक्री खुलल की ………….।

गुर्वारिम कहबेर, सलिमा सुटिंग कर्टी रहल ब्याया हिरोनीक बाबा बनुइया कवि ओ कलाकार छविलाल कोपिला आपनक छाइक् नाउँम कविता लिख्ल । मै फें गडरबडर लिख्नुँ । म्वाँर कविताके अन्तिम सर्का असिन रह ।
कहिया फुलपाइ हमार जसिन मनैनके
भुरभुरा रहर ?
शिलिकोट पर्वट्वाम बुकिफुला जगमगाए असक
डौना बेब्री मग्मगाए असक ।
जय गुर्बाबा
सुशील चौधरी
मंजोरबस्ती बर्दिया

सपना ओ विपनक् मठ्वाम सलिमा ‘भुरभुरा रहर’ से मनचिट साँटबेर

सुशील चौधरी