कथा
पस्नक् डाम

गाउँघरमे टो भिन्सारे जुन हलि उठआठके सक्कु काम कर्के सक्कारे हुइजाइठ । जस्ते कि डाइ भात ओट सब पकाके अंगनिअंगना घर सब बहार्के ओस्टेके बाबा गोरुन बगरुवा मसे बाहेर बाहन्के खेटुवा मसे आइँ । हम्रे जुन सुट्ले रठी ।

जब सक्कु काम कर सेक्नै टो डाइ कहठ । उठ छावा भात टिना पाक राखल । खौंक डेहटँु खाले । हली उठके खेट्वा ओर जैनाहो काहुन रे । टोर बाबा एक्केलीसम कहाँ हेर्हीं बर्वार हु टो राखल बा टे । मारे हली उठ्के गोरुन बाहेर बाहन्के सानीओनी काट्के जैना हो खेट्वा हेरे । काम नाइ कर्बो टो खैबो का । कहटी सम्झैटी रहे । मै झटपटसे उठ रख्नु और रिसेक झारे होकि । हाँ महिन जैना चाहि खेटुवामे बाबाके सहयोग करे परि । दिन हुराखल रहे टभुन चलगिनु ।

कुछ समय पाछे वहाँसे आके लहैनु । डाइ भात खौंक डेहल । खैनु और फें सुट रनु । जब सुट्नु टो एक्चोटे साँझ अन्ढार हुइल बेला बाबा सब काम कर सेक्ले रहे । उठ्नु हाँठ मुह ढोके चलगिनु गाउँ ओर संघरियन ठन घुमे । संघरियन ठन पुग्नु टो कहटैं का कर्ना हो यार तनाब बा जिन्गि । का कर्ना हो का नाइ । मै फें कनु हाँ यार मोरो अस्टे हाल बा पहरेक खोज्लि घरेक् मनै पहराइ नाइ सेक्नै । कुछ व्यवसाय करि पैंसा नाइ हो । का कर्ना हो का नाइ कहटी बात बट्वाइठ बट्वाइठ रात होगैल । हम्रे अपन अपन घर आइ गिलि । घरे अइनु टो डाइबाबा असरा लग्टी रहैं । संगे भात खाब कैह्के ।

भात खैटीखैटी बाबा कहल कहाँसम असिक घुमल कर्बे । आब टो कुछ काम सिख । नैटो खेतीपातीके कर । यहाँ नेपालमे कुछ हुइ नाइ सेक्की कैह्के ना सोंच । कर्बो टो सब चिज बा । नाइ कर्बो टो कुछ नाइ । हम्रे फें ढिरे ढिरे बुरहैटी जाइटी । आब ढेर काम करे सेक्ना छेम्टा नाइ हो हेर छावा । ओहोंर डाइ कहटा पटोहियाफें हली नानलिस । कहाँसम मै खाना पकैम । अभिन टो टोर बहिनियाँके भोजफें कर्ना उमेर हुइटि बटिस । डाइ बाबा कहटैं काम नाइ कर्बो टो खैबो का काम टो करे परल जे । मै ओइनके बात सुन्के टो खैटी रहल भाते नाइ छिरे लागल । बलटलके दाल भात खैनु । डाइ कहटा आउर अघाले लेबे । मै कनु नाइ लेहठुँ डाइ । पेट भर राखल ।

आब कुछ करे परल असिक नाइ हुइ कैह्के सोच्नु ओ बैठल रनु कोठामे । काकरुँ का नाइ छटपट छटपट करल करुँ । निंडे नाइ परे । निंडफे कैसिक परि । करुँ कलेसे काकरुँ बलटलके निंड परल टो चिर्किया जनाइ लागल । सात दिने टिनाटावन खेतीके लाग तालिम आइल बा रेउ । गाउँक् स्कुलमे तालिम बावै । आठ बजे रेउ कहटी मै उ जनाइल सुन्के झरफट्से उठ्गैनु । डाइ कहटा आझ का हुइल बाटिस एकर बरे हली उठके सब काम कर्के तयार हुइगिल । आब कनि कहाँ जाइक लाग तयार हुइटा ।

भन्सामसे भात पकैटी कहल कहाँ जाइटे रे छावा । आझ बरा हली उठ्के सब काम कर डरले । मै कनु टिनाटावनके तालिम आइल बा चिर्किया जनाइ टेहे जे आब ओहैं जाइटुँ तालिम लेहे । डाइ बरे खुश, बाबाफें कहटा जा टो मजासे तालिम लेहो । कुछ सिख्के अइहो । मै नेंग पर्नु गाउँ मनिक संघरियन कहटुँ तालिम आइल बा नाइ जैबो रे । ओइने कहटै खाइ का कर्ना हो । जैना हो कि नाइ जैना हो । मै कनु चलो जाइ मै जाइटुँ । बहुत संघरियन नाइ अइनै । हम्रे दुई तीन जे निकरगैलि ।

आब वहाँ तालिम सुरु हुइगैल । टिनाटावन कसिक लगाइ परठ । उहिन कोन समयमे बोइक परठ । रासायनिक मल प्रयोग कर्ना कि नाइ । जैविक मल मजा रहठ । अस्टे कर्टी सात दिने टिनाटावन तालिम हुइल । मै उहे तालिमके माध्यमसे सीप सिखे टिनाटावन लगाइ लग्नु । ओमहेंसे एक दुई बरसमे मजा फाइदा आइ लागल । टिनाटावनसे मजा व्यवसाय हुइ लागल । डाइबाबाफें खुशी हुइनै । डाइबाबनके काम कर्बो नाइ टो खैबो का कना बात झलझल्टी आइटी रहे ।

साइद डाइबाबा मजासे नाइ सम्झैटैं टे मोर दिमागमे, कुछ करे परि कैह्के नाइ कटै टो, आझ मै यहाँ इ ठाउँमे नाइ रटुँ । आब अपन जिन्गी खुस बटुँ । सबके आवस्यकता पुरा कर्टी बटँु । महिन लागठ जिन्गी जैसिन काम हुइलेसेफें करे परठ । सीप सिखे परठ । काम नाइ कर्बो टो खैबो का संघरियो । मै फेन मनेमने मुस्कुरैनु ओ चित बुझैनु इहे हो पस्नक् डाम ।

तिलक डंगौरा
जानकी १ दुर्गौली कैलाली