अइ मोर मनरख्नी टोहाँर यी…?

छविलाल कोपिला
२५ भाद्र २०७८, शुक्रबार
अइ मोर मनरख्नी टोहाँर यी…?

अइ मोर मनरख्नी टोहाँर यी…?

करिब ३ बरसके बाड मोर मैगर मनरख्नीसे भेंट हुइना मौका मिलल् । उ बरा निरास, निरास ओ मन मरले रहि । हुँकिन डेख्के महिहे बरा टिठ लागल् । सोह्रा सिंगारसे सुसज्जतित उ आझ पटपटाइल, चिठ्रार, भक्भुन्डरार रहिन । उ मोर मन डस बरस पैह्ले चोरैले रहिन नैजन्टिक । मै हुँकार सुन्दरता, चञ्चलता सिट्टर भावुक स्वभावसे मोह्न्याँ गैलुँ । टब्बेसे मोर लग सब कुछ उहे मोर मैगर मनरख्नी रहिन । हर बात, हर रात हुँकार सपनामे मै हेरागैलुँ । कहि सक्कु जिन्गि आब हुँकारे सिरपर ढैडेलुँ ।

कबो छुट्ना, कबो जुट्ना, हाँस–खेल कैना, मनके बात सुनैना ओ सुन्ना मानव स्वभाव, उहेक मारे हमार भेंट कैयौं फेरा हुरख्ले रहे । भेंट हुइना, गहिंर अनुभुतिके साथ गहिंर गहिंरके अभिन मोह्न्यैना, ओस्टेक् छुटिकिल इि संसार छुटलहस् लग्ना, सब कुछ गँवाइलहस् लग्ना ओस्टेक् ढिरेढिरे बिस्रैना, कबो सम्झना लेके झस्कना, ज्याडा भावनामे, बहलेसे भावुक बन्टी आँस चुहैना ओ रोइना, कबो खुसैना ओ मनभरके हँस्ना अस्टे बिटल दिन ।

मुले, आझ उ महिंसे ढेर बट्वाइक नैचहली । सोझ लजरसे फेन नैहेर्ली । ना टे चौकससे बोलबाडी कैली । हुँखिनहे मनमर्ले डेख्के मोर मन पैह्लेहें छनक् गैल । मै हुँकार दयनीय हालत डेख्के हुँखिने सब कुछ पुछे नैसेक्लुँ । मने हुँकार सुसार करुइया एक जनहुनसे पुँछलुँ बहुत आँट कैके । उ जवाफमे ‘का कहँु हजुर हुँकार हालत डेख्के हमार फेन मन रोइठ् । मुले का करबी ?’ उ निरास मनले कलाँ । बात आघे मोर बर्हैटी उ फेन कह्लाँ भाँडा उहे हो, चाउर उहे मोर कबो नोन्नाहाँ, कबो गिलकच्चहा कबो कैसिन, कबो कैसिन कैडेठाँ । कहाइक मतलब हुँकार सुसार कैना मनैन हुँकार खानपिनमे ढियान पुगाइ नैसेक्के ओ हुँकार मनके बात बुझे नैसेक्के उ ढिरेढिरे डुब्रैटी गैली । आझ अइसिन हालतमे जियटी । विचारी । हमार मन फेन खोब रोइठ, मुले का करबी ? हमार हाँठेम् टे कुछ नैहो । उ सक्कु बात एक्के चोटिम निम्जैलाँ ।

मैं अपन मैगर मनरख्नीहे एक फेरा गहिंरके हेर्लुं । मैं हुँकार हालत डेख्के शिर लिहुरालेलुँ । उ गम्भीर भाव डेख्के हुइ लजर झुका लेलिन् । मै अभिन निरास बन्गैलुँ । सोह्रा सिंगारसे स्वर्गके रानी सरिख्या मोर मनरख्नी, आझ असिन हालटमे गल्ली गल्ली नेंगना पग्लिनिया हस बिल्गैठी । घेंचाभर मेरमेरिक चन्डरहार, हारमे जोरल मेरमेरिक जुवाहरत, मुन्गा, पट्ठर, सिंक्री । उ फे सिलसिलैना, चम्कहना ओ झिलमिलैनाहाँ । शिरपर बेली, चम्पा, चमेली गुलाब, बगमबेली छन्डिक छन्डिक फुला, बिना अट्टर सोहे सोहावन बास, सोहावनसे मनुषके टन ललच्याइन हुँकार सुन्दरतामे । टब्बे टे लाखौं मनैनहे बिना बिस अपन मोहित सौनदर्यमे मुर्छाइन मोर मनरख्नी । हर दिन परेवँक जोरी बाल बच्चा टे का, सयान बुर्ह पुरिनियाँ हुँकार सुन्दरतामे मोहित हुइठाँ । मुले आझ उ ओइसिन नै हुइ उ । मै हुँकार डसा डेख्के आँस चुहाइटुँ । टपसे आँस जब भइयामे चुहठ, मै टकटक टकटक यहोँर ओंहोर हेर्ठुं । केउ डेखल कि, कैह्के ? आँजर आँजर किहुहे नैडेख्ठुँ । मोर मन अप्नेहे शान्त हुइठ् ओ उहे भावमे बहे लग्ठुँ ।

जब मोर पहिल भेंट हुइल, हुँकार चेरियन (स्याहार सुसार करुइयन) २१ ठो जन्नी २१ ठो ठारु ओ आउर करमचारी रहिंट । नुक्लीपुर ओ बंगलापुरके उ सक्कु जाने मुक्त कमैयाँ परिवारमे थारु समुदायके गरीब मनैं रहिंट । ओट्रा जन्हुनके स्याहार सुसारसे हुँकार कौनो कमि नैरहिन । विडम्वना आझ उ अवस्था नैहो । उ सक्कु कमैयाँ परिवार निकर्वा पागैलाँ । ओइनके ठाउँमे राजनीतिक दलके मनैं लोग अपन मनैं ढैले बटाँ । उ फेन सिमित संख्यामे किल । जेकर कारणसे हुँकार सुसार टे का हुँकिन भेंट करुइया मनैं फेन सन्तोष हुइ नैसेकल हुइँट् ।

२१ घर परिवारके आझ बिजोग बटिन, ओइनके लर्का पर्कनके पर्हाइ लिखाइहे लात मारके राजनिति नियुक्त कैले बटाँ । इ कामसे ओइनके राजनीति नांगे हुइल बटिन । काल्हके दिनमे देशके विकास, उन्नत तथा समृद्ध समाज बनैना ओ गरिब जनतनके सेवा कैना खोंखर भाषण करिट् । आझ ठीक उल्टा हुइल बा, राजनीतिक दलके नेता लोग हंैचिक टाना अपन नाँट पाँटनहे ढैके उ गरिब निमुखा मुक्त कमैयनके छातीमे लात मारके अप्ने राज कर्टटाँ । यिहे ठकठ्युरसे मोर मैगर मनरख्नी विपटमे बटि ।

जब मै इ हालत सुनके उ संघारी नै मोर मनरख्नीक् स्याहार सुसारमे रात दिन लागल रठाँ । हुँकिनसे अभिन आउर बात खिट्कोरना मन लागल । मोर उत्सुक्तासे उ धारावाहिक रुपमे बट्वैटी गैलाँ, लगाटार हुँकार उ कहानी सुनैटि गैलाँ, मैं सुन्टी रहलुँ ।

‘इ माटी, यहाँ फुल्ना सक्कु फुला, सोहावनसे जामल हरेक ढर्रा ढर्रैसे मिट लागल रहिन ओ भाषा फेन बुझिट, हरेक मेलमे लगाइल फुलैसे ओ चारु ओर फैलल् सुगन्धसे साँझ बिहान बात करिंट ओ खेलिंट् उ चेरियन । मुले, आब उ अवस्था नैहो । उ सब कुछ बुझुइया मनै आब ओहाँ नै हुइँट् । ओइनहे बहुट बाहानासे उ कामसे निकार डेहलाँ । ओहाँ टे आब लावा काम करुइया मनै बटाँ । जिहिहे यहाँ सक्कु माटी, सोह्रा सिंगार, हजारौं रंगके फुला, मन लोभैना सुवास ओ कञ्चन पानीसे खेल्ना यहाँक् मनोभाव बुझना अभिन लम्मा अनुभव करे पर्ना जरुरी बा ।’ उहाँ घेंचामे लगाइल चन्डरहारमे जोरल हिरा (मेरमेरिक फुला) डेखैटी फेन अपन बात आघे सर्लां । ‘हेरी इ हिरा कट्रा सोहावन रहे, लाखौं मनैन्के मन लोभवाइल हुइ, मुले आझ पटपटैले पट्पटाइल बा, कट्रा निरस बा, निरास बा, हम्रे ढेर फेरा मलिकवन्हे हुँकार बर बिरुवा करे परल, खाना डवाइ पुगाइ परल, टब ठोरिक चौकस हुइ, सक्कुहुनके मन लोभाइ । मुले केक्रो ढियान नैपुगल । सक्कु जाने कामसे ज्याडा डाम उ फेन आनक् पसनाले भुँर भरैना मेरके । टे कैसिक चली ?’ अप्नेहे प्रतिप्रश्न कैलाँ । मैं सुन्टी रहुँ । उ फेन अपन बात आघे बह्रैंलाँ ।

‘जब समिति सहेर्ले रहेटे सक्कु ढियान हुँकार सुसारमे लगैले रहे । माँगल चाज डोसर दिन आपुगे । आब टे कौनो ढियाने नैहो । एक बरस पैह्लेसे टीकापुर नगरपालिका यकर जिम्मा लेहल । टब्बेसे यकर कौनो रख्वारी नैहो । अस्टे चलि कलेसे आब कुछ बरसमे इ बन्द हइ सेकठ’ उ बरा निरास हुइटि बोल्लाँ, मोर मन अभिन निरास हुइल ।

पाठक बन्द । उ मोर मनरख्नी, जेकर वास्तविक नाउँ ‘टिकापुर पार्क’ । जौन पार्क कैलालीके टीकापरमे दुइ दशक पैह्ले बनल । काल्हिक अवस्था लाखौं पर्यटक लोगनके आकर्षणके केन्द्र बिन्दु बनल बा, ढेर जन्हुनके रोजी रोटी बनल, कैयौं जहनके जिन्गि बनल । मुले आझ ओकर संरक्षण सम्बद्र्धनके अभावमे जीर्ण बन्टी जाइटा । कुछ राजनीतिक दलके स्वार्थके लग ओहाँ काम कैना नुक्लीपुर ओ बंगलापुरके २१ घर परिवारके ४२ जाने मुक्त कमैया लोगनके छाक बास अछोर गैल बा । संरक्षणके अभावमे ओहाँ लगाइल मेर मेरिक फुला पानी, मल बिना सुखैटी जाइटा, आउर बहुट फुला रुख्वा सुखैटी जाइटा, पार्क हेरे अउइयन्के कमी हुइटि जाइटा । उहेक् मारे इहिहे अभिन सुग्घुर, सुन्दर, लोभलग्ट्कि बनाइल लग ओहाँक् जिम्मेवार टीकापुर नगरपालिका, स्थानीय जनता, राजनीति दल अपन अपन जिम्मेवारीके साथ टीकापुर पार्क संरक्षण ओ सम्बद्र्धनमे जुटे, पार्क अभिन सुन्दर बने, अभिन लाखौं मनैनके मन लोभवाए शुभकामना ।

छविलाल कोपिला
लमही ६ मजगाउँ डेउखर दांग

अइ मोर मनरख्नी टोहाँर यी…?

छविलाल कोपिला